Nasza Modjeska
Miesiąc czerwiec jest czasem wspomnień wielkich aktorów. Warto jest zatem przypomnieć sobie osobę „Naszej Modjeskiej”. Helena Modrzejewska, urodziła się dnia 2 października 1840 roku w Krakowie. Zmarła natomiast, dnia 8 kwietnia 1909 roku w Newport Beach w USA. Zasłynęła ona na całym świecie jako niezrównana polska aktorka, a także jako wybitna odtwórczyni dramatów szekspirowskich. Mimo swojego nieskrywanego talentu, na piedestał wkraczała jej uroda, toteż zaliczana ona była do najpiękniejszych kobiet przełomu wieków. Była ona matką wybitnego inżyniera i konstruktora mostów Rudolfa Modrzejewskiego.
Kim była
Helenka, była nieślubnym dzieckiem Józefy Benda z domu Misel, wdowy po zamożnym kupcu. Jej przyrodni bracia Józef i Feliks, byli aktorami i właśnie oni zaszczepili w niej bakcyla tego pięknego zawodu. Pseudonim Modrzejewska, aktorka przybrała sobie zaraz na początku kariery scenicznej, by zaznaczyć swoją osobą polskość, która wówczas była nam zabrana przez zaborcze kraje. W krajach anglojęzycznych, nazywano ją Modjeską, co utarło się jako drugi jej pseudonim. Jako nastolatka, uczyła się na pensji, a potem u sióstr prezentek, gdzie nauczyła się doskonałej dykcji, podczas codziennego czytania biblii. Znakomity polski aktor dwudziestolecia międzywojennego Antoni Fertner zwykł mawiać,.. obym ja miał dykcję Modrzejewskiej, już wtedy był bym szczęśliwy….
Dzięki niemu zadebiutowała
Jako dorosła kobieta, związała się nieformalnie z Gustawem Zimajerem, dzięki któremu zadebiutowała na scenach prowincjonalnych. Występowała między innymi w Bochni, Nowym Sączu, Przemyślu oraz Rzeszowie. To o Rzeszowie mawiała zawsze,… mój ukochany Rzeszówek, obym tam się mogła urodzić… Gdy w 1863 roku, zagrała gościnnie we Lwowie, tłumy polskiej inteligencji, zasiadały na widowni. Jej występ był wtedy ogromnym akcentem, który przemawiał za wolnością jej ojczyzny, która powołana była do powstania styczniowego. Dwa lata później, Zimajer próbował zdobyć dla Modrzejewskiej kontrakt w teatrach starego Wiednia. Jednakże pani Helena, wolała podpisać kontrakt na 4 lata w teatrze w Krakowie. Zawsze postacią Modrzejewskiej, delektowała się Mieczysława Ćwiklińska, która zwykła mawiać, że Warszawa jest furtą na świat kariery i osobistego dramatu. Właśnie Warszawa, stała się dla Heleny Modrzejewskiej miastem, które jako pierwsze uznało ją jako prawdziwą gwiazdę teatralnych desek.
W Warszawie
Z występami w Warszawie, wiąże się tak zwana sprawa gimnazjalistów. A mianowicie, siedemnastu uczniów gimnazjalnych postanowiło uczcić aktorkę i złożyło się na wieniec dla niej. Bukiet był związany wstążką w kolorach narodowych, na której znajdował się napis w języku polskim „Helenie Modrzejewskiej od uczniów gimnazjalnych”. Wspomniani gimnazjaliści zostali oskarżeni przez władze carskie o patriotyczną demonstrację. Uczniów tych, ukarano wyrzuceniem ze szkoły, z jednoczesnym zakazem przyjęcia ich do jakiejkolwiek innej szkoły. Jeden z uczniów Ignacy Neufeld, zastrzelił się dnia 21 stycznia 1880 roku, a Modrzejewska brała udział w jego pogrzebie. Sprawa gimnazjalistów zyskała w ówczesnym czasie znaczny rozgłos po całej Polsce. Pisano nawet o tym wiersze i tragedie. Tą sprawą zainteresował się także wielki przedwojenny aktor Kazimierz Orski z Kielc, który porównał Helenę Modrzejewską do Katarzyny Sowińskiej, wdowy po wielkim generale.
W USA
Polska aktorka, po wielu latach pracy w polskich teatrach, postanowiła wyjechać do USA. Kontynuowała tam ona swą karierę aktorską występując na scenach amerykańskich i angielskich. Zyskała olbrzymie uznanie i rozgłos, występując głównie w repertuarze szekspirowskim, ale nie obce jej były sztuki Słowackiego czy Mickiewicza. W 1883 roku, przyjęła ona obywatelstwo amerykańskie. Dziesięć lat potem, Modrzejewska została poproszona o wygłoszenie odczytu na kongresie chicagowskich kobiet. Podczas swojego przemówienia, przedstawiła ona złą sytuację kobiet polskich, mieszkających pod zaborami. Przemówienie polskiej aktorki, spowodowało nadanie dla niej specjalnego ukazu carskiego, który zabraniał jej wjazdu na terytorium Polski, czyli na tereny zaboru rosyjskiego. Ostatnia jej wizyta w Polsce miała miejsce na przełomie lat 1902 i 1903. Modrzejewska występowała wówczas we Lwowie, Poznaniu i Krakowie.
W dniu 2 maja
Dnia 2 maja 1905 roku, Modrzejewska wystąpiła w jubileuszowym przedstawieniu w USA, po którym odbyła dwuletnie tournée, kończące jej karierę aktorską. Helena Modrzejewska występowała potem tylko sporadycznie, wspierając jedynie cele charytatywne. Umarła w Bay Island w East Newport w Kaliforni. Jej pogrzeb odbył się w Mieście Aniołów, po czym jej ciało spoczęło na cmentarzu Rakowickim w Krakowie, a uroczystości pogrzebowe przerodziły się w ogromną manifestację patriotyczną. Zagrała w ponad 260 rolach, dlatego jej kunszt zawodowy pozwolił jej nadać miano pierwszej damy polskiego teatru. Podobno jej pracą sceniczną delektował się ojciec święty, Polak z pochodzenia Giuseppe Melchiorre Sarto ( Krawiec ), znany jako Pius X. Zwykł on mawiać, że nie wstydzi się on polskiego pochodzenia. Bo mimo tego, że jego ojczyzny nie ma na mapach świata, to wszędzie są jego wielcy rodacy tacy jak Modrzejewska.
EWA MICHAŁOWSKA- WALKIEWICZ
Fotografie- źródło: Helena Modrzejewska „Modjeska”, czyli jak polska aktorka podbiła Amerykę » Niezła sztuka (niezlasztuka.net)
