Historia
– Aby otrzymać to odznaczenie, czyli inaczej mówiąc stać się kawalerem Orderu Świętego Stanisława, należało udowodnić swoje szlacheckie korzenie, podając nazwy czterech herbów po mieczu czyli inaczej mówiąc ze strony ojca i tyleż samo po kądzieli, czyli ze strony matki. Dodatkowo należało wykazać się swoimi nietuzinkowymi osiągnięciami w dziedzinie kultury. Pierwszym Wielkim Mistrzem Kapituły został król Stanisław August Poniatowski – czytamy w książce Marka Toubińskiego, „Polacy i ich odznaczenia”.
Po śmierci króla
Po śmierci ostatniego króla Polski, nastąpiła kilkuletnia przerwa w nadawaniu tego odznaczenia. Jednak w roku 1807, kapitułę do jego przyznawania przejął monarcha Księstwa Warszawskiego Fryderyk August I. Król Stanisław August Poniatowski, przyznawał zawsze ten order w dniu imienin patrona Polski Stanisława, który przypadał na 8 maja. Zaś w czasach, gdy o jego przyznaniu decydował Fryderyk August, przyznawanie jego przeniesiono na wrzesień. Od tej pory, nosił on dodatkowe miano, Wrześniowego Orderu.
Po powstaniu listopadowym
Od roku 1831, uprawnionymi do nadawania tegoż orderu za wybitne osiągnięcia kulturowe, byli królowie polscy z dynastii Romanowów Rosyjskich, będący jednocześnie carami Rosji. Za czasów ostatniego króla polskiego, przyznawano to odznaczenie za wybitne osiągnięcia literackie, społeczne, malarskie, rzeźbiarskie itp. Zaś gdy kapitułą jego przyznawania zajęli się Romanowowie, zaczął być on nadawany tylko Rosjanom, za działalność antypolską nakreślaną w poezji i w prozie.
Jedynie jako wspomnienie
– Dziś jedynie możemy sobie przypomnieć historię tego kiedyś polskiego orderu. Kawalerowie jego sławili się niczym nie zmąconą działalnością na rzecz naszej narodowej kultury, która została na 123 lata, wytarta z historii, przez okres zaborów- dopowiada Jan Sekuła historyk.
Ewa Michałowska – Walkiewicz