Na terenie byłego hitlerowskiego obozu zagłady w Sobiborze znajdującym się w województwie lubelskim powstanie projekt Muzeum Miejsca Pamięci, którego autorami są Łukasz Mieszkowski, Piotr Michalewicz i Marcin Urbanek z Warszawy.
Wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego Piotr Żuchowski zaprezentował koncept projektu podczas obchodów 70-tej rocznicy buntu w obozie zagłady. Plan zespołu z Warszawy wygrał nagrodę w konkursie na uczczenie sobiborskiej tragedii. Ich pomysł okazał się najlepszy, ponieważ cechował się innowacyjnością i prostotą. Konkurs został ogłoszony w styczniu przez Władysława Bartoszewskiego i Piotra Żuchowskiego. Wzięły w nim udział 63 projekty nadesłane przez architektów z Polski i zagranicy. Ich prace można było oglądać we Wschodnim Innowacyjnym Centrum Architektury Politechniki Lubelskiej w Lublinie.
Projektanci w dość nietypowy sposób postanowili wytyczyć kluczowy obiekt, czyli drogę śmierci, przez którą Żydzi byli prowadzeni na zagładę. Będzie ona zasłoniętą betonową ścianą, przez co zwiedzający nie będą mieli dostępu ani do wejścia, ani do przykrytych białym żwirem masowych grobów. Ma to stanowić symboliczną barierę miedzy światem żywych a umarłych. Jedyną możliwość obejrzenia cmentarza dawać będzie 23-centymetrowa szczelina w ścianie. Liczba 23 jest symboliczna i nieprzypadkowa, w Kabale oznacza śmierć.
W roku 1942 w ramach „Akcji Reinhardt” został założony obóz koncentracyjny „Sonderkommando Sobibór”, którego celem była zagłada ludności żydowskiej. Zginęło tam ponad 250 tys. Żydów pochodzenia polskiego, holenderskiego, czeskiego i słowackiego. Dnia 14 października 1943 r. podczas buntu 360 więźniów podjęło próbę ucieczki, do końca wojny przeżyło tylko 42.
Starania o upamiętnienie tego miejsca trwały od wielu lat. Projekt stworzenia Miejsca Pamięci jest wspólną inicjatywą krajów sygnatariuszy z 28 lutego 2011 roku: Polski, Holandii, Izraela i Słowacji, które wspomogą projekt finansowo.W ramach przedsięwzięcia powstał również Międzynarodowy Komitet Sterujący, pod przewodnictwem Żuchowskiego.
Damian Falkowski