Wojna 1919-1921

Wojna polsko- bolszewicka, zwana inaczej Cudem nad Wisłą, to ciąg regularnych walk toczonych przez armię polską przeciwko Rosji Radzieckiej. Cała ta batalia wojenna, rozgrywała się wówczas o wytyczenie ostatecznego kształtu granicy wschodniej i utrzymanie niepodległości Polski.

 

 Operacja Wisła

 Po definitywnej kapitulacji Niemiec, rząd Rosji Radzieckiej unieważnił ustalenia pokoju zawartego w Brzegu. Tam też, wytyczone były ostatecznie granice polskie na wschodzie. W wyniku akcji zbrojnej o kryptonimie Wisła, wojska radzieckie miały ograniczyć niemiecką politykę zbrojną w Europie Środkowej. Akcja ta, miała zapoczątkować rewolucję na starym kontynencie i przynieść zwycięstwo komunizmowi.

Zajęcie miasta Mińsk
W grudniu 1918 roku, wojska radzieckie zajęły miasto Mińsk. W parę miesięcy później, zdobyły one dodatkowo Wilno i Kowno. Zajmowaniu terenów białorusko-litewskich przez nacierającą Armię Czerwoną, przeciwstawiała się jedynie Polska, organizując pojedyncze, słabo uzbrojone oddziały samoobrony.

 Front polsko-radziecki

 

Rząd polski, dążąc do zahamowania nacierających wojsk radzieckich na zachód, zawarł w dniu 5 lutego 1919 roku, umowę z armią niemiecką o przepuszczenie oddziałów Wojska Polskiego przez tereny zajęte przez wspomniane wojska, gdy będą one nacierały na wschód. Już w dniu 9 lutego 1919 roku, wojska polskie obsadziły pozycje na linii Kobryń, Prużany, przebiegające wzdłuż rzek Zalewianka i Niemen. Po kilku dniach do obsadzonych przez Polaków pozycji, dotarła Armia Czerwona, doszło wówczas do utworzenia frontu polsko-radzieckiego na ziemiach Litwy i Białorusi. Na początku marca 1919 roku, Polacy rozpoczęli regularne natarcie. Grupa wojsk generała Szeptyckiego, zajęła wówczas Słonim i utworzyła przyczółek na północnym brzegu Niemna, natomiast grupa generała Listowskiego zajęła Pińsk i obsadziła swoim wojskiem rzekę Jasiołdę wraz z Kanałem Ogińskiego.

 Front Białorusko-Litewski

 Dodatkowo należy podkreślić, iż miały też miejsce rozmowy pokojowe prowadzone na terenie Białowieży, wówczas to strona polska podjęła ofensywę, przekraczając Berezynę, ostatecznie zajmując Bobrujsk.
We wrześniu 1919 roku, Polacy zawarli układ z generałem Petlurą, przywódcą Ukraińskiej Republiki Ludowej, w sprawie wspólnej walki, skierowanej przeciwko Armii Czerwonej. Wówczas to rosyjski generał Denikin, pragnął odbudowy Rosji w granicach sprzed I wojny światowej, odmawiając tym samym uznania niepodległego państwa polskiego. W tych okolicznościach, Józef Piłsudski, zarządził przerwanie działań zbrojnych, aby nie wspierać ofensywy nieprzyjaznych Polsce białogwardzistów.

Polacy w obliczu wojny

 Strona polska podjęła zatem, sukcesywne pertraktacje pokojowe z bolszewikami w Moskwie i w Mikaszewiczach na Polesiu. Przerwanie działań ofensywnych Wojska Polskiego, uwolniło część sił Armii Czerwonej, co przyczyniło się do klęski armii Denikina i Petlury. Pod koniec 1919 roku, pod polską kontrolą znajdowały się już tereny na zachodnie, biegnące od linii rzeki Zbrucz i Płoskirów.

 Operacja Rydza-Śmigłego

 W styczniu 1920 roku, Edward Rydz-Śmigły stanął na czele 1 i 3 Dywizji Legionów i wyruszył pod Dyneburg, będąc jednocześnie wspierany przez siły łotewskie. Podczas zaciętych regularnych walk, zdobył on stanowiska wojskowe w Łotwie.

Ofensywa Rosjan

 W dniu 26 maja 1920 roku, Rosjanie rozpoczęli ofensywę na Ukrainie. Już dnia 10 czerwca, Wojsko Polskie opuściło miasto i tocząc regularne walki, wycofało się na zachód. Sukcesem zakończyła się także ofensywa Rosjan rozpoczęta dnia 4 lipca na Białorusi. Do końca lipca wojska radzieckie zajęły Wilno, Grodno i Białystok, a już w połowie sierpnia Armia Czerwona dowodzona przez Michała Tuchaczewskiego, dotarła do Wisły i zagroziła bezpośrednio Warszawie.

 Rada Obrony Państwa

 Premier Polski, Stanisław Grabski, przekazał dnia 1 lipca pełnię władzy Radzie Obrony Państwa, w skład której wchodzili: Naczelnik Państwa, marszałek sejmu, premier, 3 ministrów, 3 przedstawicieli armii i 10 posłów. Rada, widziała przywrócenie pokoju, jedynie w obliczu regularnych walk zbrojnych.

 Cud nad Wisłą

 Przełomowym momentem prowadzonej wojny, okazała się bitwa warszawska. Rozegrana ona była w dniach 13-25 sierpnia 1920 roku. Cały balast obrony stolicy, spoczywał na wojskach Frontu Północnego generała Józefa Hallera. Polski generał, znacznie przyczynił się do załamania ataku wojsk radzieckiego Frontu Zachodniego znajdującego się pod dowództwem Tuchaczewskiego. W dniach 16-21 sierpnia strona polska może pochwalić się udanym atakiem na pozycje armii rosyjskiej nad Wkrą, którego dokonał generał Władysław Sikorki ze swoją armią. W dniu 16 sierpnia znad rzeki Wieprz, uderzyła polska grupa manewrowa w składzie pięciu dywizji piechoty i brygady kawalerii, dowodzona przez Józefa Piłsudskiego. Grupa manewrowa rozbiła grupę mozyrską, przerwała tym samym front rosyjski pod Kockiem, zajęła Podlasie i wyszła na tyły wojsk Michaiła Tuchaczewskiego. Atakowane przez polską armię oddziały radzieckie, zostały zmuszone do przekroczenia granicy pruskiej, część wojsk wycofała się na wschód. We wrześniu Tuchaczewski próbował zorganizować obronę na linii Niemna, gdzie przegrał bitwę, a jego oddział został rozbity.

Polacy zwycięzcami

Klęskę poniosła Armia Czerwona na południu Polski. Po rozlicznych bitwach mających miejsce pod Komarowem i Hrubieszowem, które zakończone zostały rozbiciem armii konnej Siemiona Budionnego, nastąpił odwrót wojsk radzieckich. Do połowy października Wojsko Polskie wyszło na linię: Tarnopol, Dubno, Mińsk, Dryssa. Już 12 października 1920 roku, podpisano układ o zawieszeniu broni, a w dniu 18 marca roku 1921, podpisano ryski traktat pokojowy, kończący wojnę i ustalający wschodnią granicę Polski. Generał Józef Haller nie wierząc w to co się stało, stwierdził, że tę bitwę wygrał Bóg i stał się Cud nad Wisłą.

 

Rekonstrukcja “Cudu nad Wisla”

 

Ewa Michałowska – Walkiewicz

[email protected]