Jej założycielem był król Stanisław August Poniatowski. Była ona utrzymywana przez skarb państwa. Mieściła się ona w warszawskim Pałacu Kazimierzowskim. W tym roku, aby uczcić powstanie tej ważnej placówki edukacyjnej dla ówczesnego społeczeństwa, Towarzytswo Patriotyczne Renesans ze Skarżyska – Kamiennej, uczciło jej powstanie szeregiem wierszy i fraszek.
Zadania szkoły
Głownym zadaniem szkoły, było przygotowywanie młodzieży do służby wojskowej i cywilnych zadań publicznych. Myślą przewodnią przyświecającą jej powstaniu była „edukacja społeczeństwa poprzez edukację jednostki”. Odbywała się ona, w procesie wychowywania młodzieży i wpajania jej szerokiej wiedzy. Szkloła Rycerska, była w pewnej mierze odpowiednikiem pruskich szkół, zakładanych przez Fryderyka II. Przez 30 lat swej działalności, wychowała ona ponad 650 kadetów, a także ponad 300 eksternów. Została zamknięta w dniu 30 listopada 1794 roku, specjalną decyzją władz rozbiorowych po upadku powstania kościuszkowskiego.
…z twoich murów wyszli ci wielcy
ich się nigdy Polska nie pwostydzi
znał rzemiosło fechtunku szermierki
świat ich kunszt kadeta widzi…
Szef korpusu
Szefem korpusu wspomnianej szkoły, był oczywiście król Stanisław August Poniatowski. Funkcję komendanta pełnił książę Adam Kazimierz Czartoryski, on też był autorem jednego z podstawowych podręczników zatytułowanego: „Prawidła dla Szkoły Rycerskiej”. Wicekomendantem Szkoły był książę August Sułkowski, a potem Fryderyk Moszyński. Kadra tej placówki oświatowej, składała się z nauczycieli cywilnych i wojskowych. Do wojskowej należeli tacy nauczyciele jak: oficerowie wyżsi (komendant, wicekomendant i trzej pułkownicy) oraz niżsi (brygadierzy w stopniu kapitanów, wicebrygadierzy w stopniu poruczników i podbrygadierzy w stopniu podporuczników lub chorążych). Za nauczanie przedmiotów nie związanych z wojskowością odpowiedzialni byli profesorowie i mentorwie, a byli to (nauczyciele, zwłaszcza tańca, muzyki i języków).
…Hulasz panie na parkiecie
rezon masz wojennej sztuki
serce dasz swojej kobiecie
mistrz fechtunku, Bożej sztuki….
Wychowankowie Szkoły Rycerskiej
Szkoła kształciła chłopców oczywiście pochodzących z rodów szlacheckich, w wieku od 16 do 21 lat, przyjmowanych na trzyletni okres nauki. Począwszy od roku 1768, organizowano kursy niższe trwające pięć lat dla młodzieży mającej od 8 do 12 lat. Absolwentów tych klas kwalifikowano z kolei na dalsze dwuletnie kursy o kierunku wojskowym lub prawnym. Znanymi wychowankami tekj szkoły byli między innymi, Tadeusz Kościuszko, Karol Kniaziewicz, Julian Urysn Niemcewicz, Józef Sowiński oraz Kaziemierz Sapieha.
Insurekcja kościuszkowska
Po wybuchu powstania w 1794 roku, w oddziałach Tadeusza Kościuszki walczyło 34 kadetów wywodzacych się ze Szkoły Rycerskiej. Początkowo utworzono osiem klas, potem siedem. Oprócz tego istniał podział na dywizje liczące po 40 kadetów i na brygady po 20 kadetów. Program opracowany przy współpracy Anglika Johna Linda przewidywał ogólne wykształcenie w ciągu 3 lub 5 lat, z dużym naciskiem na naukę języków obcych. W ciągu następnych dwóch lat uczniowie przygotowywali się do zawodu wojskowego lub służby cywilnej. Wykształcenia dopełniała nauka fechtunku, jazdy konnej, tańców, czasem także muzyki. Te przedmioty określano mianem kunsztów. Program szkolenia wojskowego, przewidywał naukę inżynierii wojskowej i taktyki, musztrę, szermierkę, posługiwanie się bronią palną, marsze i ćwiczenia polowe.
Wygląd kadeta
Kadet zobowiązany był do noszenia munduru małego, jak i wielkiego. Mundur codzienny składał się z czerwonego sukiennego rajtroka z granatowymi wyłogami i mosiężnymi guzikami oraz z czarnego, filcowego trójrożnego kapelusza, białych spodni i czarnych wysokich butów. Rekruci i źle uczący się kadeci nosili wyłogi białe. Komendant, profesorowie, wykładowcy i kadeci, nosili mundury wielkie wzoru zachodnioeuropejskiego w kolorze granatowym z pąsowymi wyłogami, białe kamizelki i spodnie, filcowe czarne kapelusze obszyte taśmą złotą i takie same naramienniki. Kadeci nosili też specjalny mundur paradny, używany przy wartach tronowych. Składał się on z kaszkietu z pąsowego aksamitu z białym pióropuszem, białego koletu i spodni z cienkiego sukna oraz pąsowego, aksamitnego lederwerka, obszytego po brzegach złotym galonem.
…wzorem jesteś miłości i sztuki
ty pobrałeś właściwe nauki
walczyć będziesz za polską Ojczyznę
wytniesz szablą grożącą obczyznę…
Jak zatem widać, nie byle kto mógł być wychowankiem Szkoły Rycerskiej. Tak ważna placówka oświatowa, nie miała sobie równej, a każdy kadet wywodzący się z jej murów, należał do elity naszego państwa.
Ewa Michałowska – Walkiewicz
[email protected]