Historia moździerza

Narzędzia naszych przodków

Pani Marzena Dobrotek ze Skarżyska- Kamiennej,, w swoim domu zrobiła coś podobnego do mini muzeum, w którym wyeksponowane są różne dawne naczynia kuchenne. Wśród nich jest też, znany w każdej kuchni moździerz.

Do czego służyły

Moździerze służyły i służą do tłuczenia, kruszenia i rozdrabniania różnych substancji. O tym, jak popularne były dawniej moździerze świadczy między innymi wzmianka w Biblii w Księdze Przysłów… „Choć stłuczesz głupiego w moździerzu tłuczkiem razem z ziarnami, to głupota go nie opuści”…. Moździerz pojawił się także w legendzie o greckim filozofie Anaksarchosie z Abdery (około roku 340 p.n.e.). Anaksarchos pozostawał w stosunkach towarzyskich z Aleksandrem Macedońskim. Pewnego razu na przyjęciu Aleksander zapytał Anaksarchosa jak mu się uczta podoba, Anaksarchos szybko odpowiedział: „Wszystko, o królu, jest wspaniałe, brak tu tylko głowy pewnego tyrana”. Słowa te były skierowane przeciw Nikokreontowi, tyranowi Cypru. Gdy po śmierci Aleksandra Wielkiego w czasie podróży morskiej Anaksarchos został wbrew swojej woli zmuszony do wylądowania na Cyprze Nikokreon ujął go, kazał wrzucić do wielkiego moździerza i bić żelaznymi tłuczkami. Polska nazwa moździerz pochodzi od niemieckiego słowa mörser, które zostało zapożyczone od łacińskiego słowa mortarium, oznaczającego naczynie do miażdżenia.

Jak relacjonuje pani Marzena….

Najstarsze moździerze wykonywane były przez ludy pierwotne, z jednego drewnianego pnia. Następnie zaczęto wykuwać moździerze w kamieniu. Najstarszy moździerz odnaleziony w Troi, wykonany był z bazaltu a pistel, czyli tłuczek z granitu. W starożytnych grobowcach greckich odnaleziono moździerze z jaspisu. Kamienne moździerze odkopane zostały także w Pompei. W starożytności wykonywano je w bogatych domach z marmuru, granitu i alabastru. Od średniowiecza wykonywano je także z brązu. Pojawiały się również moździerze ze spiżu, które przy uderzaniu pistelem, wydawały głos podobny do dzwonu.

Okres I wojny światowej

W czasie I wojny światowej, kiedy to mosiądz i brąz przeznaczane były na zbrojenia, moździerze wykonywano z żeliwa i porcelany. W zamian za zarekwirowane moździerze z brązu i mosiądzu, aptekom przekazywano symboliczne moździerze żeliwne z patriotycznymi hasłami lub wizerunkiem polskiej armaty- kończy pani Marzena.

Redakcja Polish News dziękuje pani Marzenie za zaproszenie do domu, by obejrzeć ekspozycję moździerzy.

Ewa Michałowska -Walkiewicz