Małgorzata Górska’s leadership in the fight to stop a controversial highway project led to a significant legal precedent for the environment that resulted in the protection of Poland’s Rospuda Valley, one of Europe’s last true wilderness areas.
Poland’s Rospuda Valley
While development and population growth have compromised the majority of Europe’s undisturbed wilderness, in Poland’s north eastern countryside, some last vestiges of the unspoiled natural environment remain. Here, the Rospuda River winds through vast tracts of pristine primeval forest, ancient intact peat bogs and wetlands that serve as flora and fauna reservoirs for the rest of Europe. The Rospuda Valley, with its unique ecosystems teeming with biodiversity, is one of Europe’s last great wildernesses. Home to endangered eagles and other bird species, orchids, lynxes, wolves, elk, wild boars, otters and beavers, the valley is recognized widely for its beauty and environmental significance.
Yet, as Poland’s newly-formed democracy began to grow economically in the 1990s, the Rospuda Valley came under threat. In 1996, developers began plans to route one of Europe’s most ambitious highway projects, the Via Baltica Expressway, directly through the Rospuda Valley, linking Helsinki to Warsaw. From the beginning, scientists and conservationists believed the highway would irreparably damage the valley. They called on developers to explore an alternate route avoiding the unique wetland ecosystems, though they faced significant opposition from the government that prioritized economic expansion over environmental protection.
When Poland joined the EU in 2004, it designated some of its best wildlife sites as protected areas, as required under the EU’s Europe-wide Natura 2000 network. The EU program seeks to permanently protect the most important natural areas among member states. If a development project threatens a Natura 2000 site, alternate plans must be explored and used when viable. The Rospuda Valley was listed as one of these sites. The proposed Via Baltica Expressway route would also cut through three other major Natura 2000 sites south of the Rospuda Valley: the Augustów Primeval Forest, the Biebrza Marshes and the Knyszyn Primeval Forest.
Citizen and Legal Action to Protect Rospuda
Małgorzata Górska, a conservationist with the Polish Society for Protection of Birds, played an integral role in the movement to protect the Rospuda Valley. She joined in the public outcry around the Via Baltica Expressway in 2002 and galvanized a coalition of activists and organizations, including WWF, the Polish Green Network and the Polish Society for Protection of Birds. Focusing first on activism within Poland, Górska and her colleagues met with lawyers developing a case against the Polish government, providing and writing opinions, appeals and data relevant to legal statutes. She co-led a national campaign urging thousands of people to wear green ribbons to show their support for saving the Rospuda Valley. Górska also coordinated the findings of the many Polish NGO partners researching the Via Baltica construction and the environmental harm it would bring to the area. She analyzed government data and reports supporting the expressway project and provided lawyers with findings to refute those reports. Górska also gave media interviews, participated in public debates, prepared a series of articles, and issued press releases and information about the project to journalists. All of those actions resulted in country-wide public support for protecting the Rospuda Valley from the environmental consequences of the road construction.
When it became clear that the Polish government was adamantly in support of the Via Baltica route, Górska and her coalition initiated a series of meetings with the European Commission about taking steps to block the construction on the grounds that Poland would violate Natura 2000 network regulations. She then played a leading role in preparing a complaint to the Petitions Committee of the European Parliament about the planned expressway and arranged a trip for members of the Parliament, other NGOs and scientists to visit the Rospuda Valley. As a result, the Petitions Committee prepared a report that was adopted by the European Parliament and presented to the EU that called for changing the Via Baltica route. The case was then presented to the European Court of Justice, which called for an immediate halt to part of the expressway project that threatened the protected site.
While the European Court of Justice considered the legality of the Rospuda route under European law, the Polish courts found that the project violated national laws and thus should not continue as planned. The pressure from both civil society and the EU garnered by Górska’s advocacy finally paid off. In March 2009, the Polish government announced it would not build the Via Baltica Expressway through the Rospuda Valley.
Following this monumental achievement, Górska continued the campaign to halt construction of the expressway through other protected sites: the Knyszyn Primeval Forest, the Biebrza Marshes and the Augustów Primeval Forest. Developers initially ignored strategic assessments that recommended viable, less damaging alternatives for the Via Baltica Expressway. However, on October 20, 2009, the Polish government agreed to reroute the whole controversial section of the expressway, effectively sparing these critical natural areas from destruction.
Source: http://www.goldmanprize.org/2010/europe
PHOTO GALLERY
http://www.goldmanprize.org/slideshow/user/312/1169
Rospuda Valley
Europejski Laureat Nagrody Goldmanów w dziedzinie ochrony środowiska za rok 2010 Małgorzata Górska
Trzcianne, Polska
Kluczowa rola Małgorzaty Górskiej w walce o powstrzymanie kontrowersyjnego projektu budowy drogi ekspresowej Via Baltica przyczyniła się do ważnego precedensu prawnego w dziedzinie ochrony środowiska, który doprowadził do ocalenia Doliny Rospudy, jednego z ostatnich prawdziwie dziewiczych zakątków Europy. Dolina Rospudy.
W czasie gdy rozwój gospodarczy i wzrost liczby ludności zniszczyły większość naturalnych terenów w Europie, w północno-wschodniej części Polski nadal istnieją zachowane połacie dziewiczej przyrody. Tędy właśnie płynie rzeka Rospuda wśród rozległej Puszczy Augustowskiej, nienaruszonych pradawnych torfowisk będących ostojami fauny i flory o znaczeniu europejskim. Dolina Rospudy, która jest domem dla zagrożonych gatunków orłów i innych ptaków, rysia, wilka, łosia, wydry, bobra i licznych storczyków, stała się ostatnio przedmiotem dużego zainteresowania z powodu swojego piękna krajobrazu i znaczenia środowiskowego.
Mimo swego unikalnego charakteru, Dolina Rospudy znalazła się w poważnym zagrożeniu z powodu działań prowadzonych przez Polski rząd w latach 90-tych. W 1996 roku rozpoczęto planowanie budowy jednej z ważniejszych w Europie tras szybkiego ruchu „Via Baltica” prowadzącej z Helsinek do Warszawy, wprost przez torfowiska w Dolinie Rospudy. Od samego początku naukowcy oraz działacze organizacji ekologicznych uważali, że droga nieodwracalnie zniszczy dolinę. Wbrew silnej opozycji rządu traktującego inwestycję priorytetowo, apelowali o znalezienie alternatywnej trasy, która ominęłaby unikalne bagna.
Po wejściu do Unii Europejskiej w roku 2004 Polska objęła ochroną – zgodnie z wymogami unijnej sieci ekologicznej Natura 2000 – najcenniejsze ostoje przyrody na terenie kraju. Unijny program Natura 2000 służy zapewnieniu trwałej ochrony najważniejszych obszarów przyrodniczych znajdujących się w państwach członkowskich. Jeżeli jakikolwiek projekt zagraża przyrodzie objętej programem Natura 2000 prawnie wymagane jest przeanalizowanie alternatywnych wariantów i ich realizacja jeśli jest to możliwe. Dolina Rospudy wraz z otaczającą ją puszczą znalazła się na liście obszarów Natura 2000. Proponowana droga ekspresowa Via Baltica miała prowadzić także przez trzy inne ostoje Natura 2000 na południe od Doliny Rospudy: Puszczę Augustowską, Bagna Biebrzańskie i Puszczę Knyszyńską.
Działalność obywatelska i prawna mająca na celu ochronę Rospudy
Małgorzata Górska, działaczka na rzecz ochrony przyrody z Ogólnopolskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków odegrała ważną rolę w działaniach na rzecz ochrony Doliny Rospudy. Kampanię przeciwko drodze ekspresowej Via Baltica przez obszary chronione rozpoczęła w roku 2002. Przyczyniła się do powstania sprawnie działającej koalicji organizacji pozarządowych, w której skład weszły Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków, WWF i Polska Zielona Sieć oraz wielu działaczy indywidualnych. Skupiając się najpierw na działaniach w Polsce, Górska i jej koledzy spotkali się z prawnikami przygotowującymi skargi do sądów, zbierali ekspertyzy fachowców i pisali własne opinie, apelacje oraz podejmowali inne działania istotne dla sprawy. Wspólnie z innymi Górska była zaangażowana w ogólnokrajową kampanię zachęcającą tysiące ludzi do noszenia zielonych wstążek jako symbolu poparcia dla ocalenia Doliny Rospudy. Brała także udział w analizach dotyczących przewidywanego wpływu budowy drogi Via Baltica i szkód środowiskowych jakie mogłoby to spowodować. Studiowała dane i raporty rządowe popierające projekt budowy drogi szybkiego ruchu i dostarczała argumentów obalających te raporty. Górska udzielała także wywiadów dla mediów, uczestniczyła w debatach publicznych, przygotowała artykuły, komunikaty prasowe i informacje dla dziennikarzy. Wszystkie te działania przyczyniły się do uzyskania silnego poparcia społecznego o zasięgu ogólnokrajowym dla ochrony Doliny Rospudy przed zniszczeniem przyrody wskutek budowy drogi ekspresowej.
Ponieważ rząd polski wciąż stanowczo popierał budowę drogi Via Baltica, Górska i jej koalicja zainicjowała serię spotkań z Komisją Europejską, by zablokować budowę w oparciu o dowody na łamanie przepisów dotyczących programu Natura 2000. W efekcie sprawa została skierowana do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Górska odegrała też kluczową rolę w przygotowaniu petycji do Parlamentu Europejskiego w związku z zagrożeniami dla obszarów Natura 2000, zorganizowała wizyty członków Parlamentu Europejskiego i innych instytucji europejskich oraz naukowców do Doliny Rospudy. W rezultacie Komisja Petycji przygotowała raport, który został przyjęty przez Parlament Europejski i przedstawiony Unii Europejskiej. Nawoływał on do zmiany trasy drogi Via Baltica.
W czasie, gdy Europejski Trybunał Sprawiedliwości rozważał legalność drogi Via Baltica w myśl prawa europejskiego, polskie sądy orzekły, że projekt drogi przez Dolinę Rospudy naruszał prawo krajowe i, jako taki, nie może być realizowany. Naciski, zarówno ze strony ekologicznych organizacji pozarządowych, jak i Unii Europejskiej, z którymi Górska współpracowała, przyniosły ostatecznie długo oczekiwane rezultaty. W marcu 2009 r. rząd polski oznajmił, że nie będzie budował drogi szybkiego ruchu Via Baltica przez Dolinę Rospudy.
W następstwie tego wielkiego osiągnięcia Górska kontynuowała kampanię na rzecz zmiany przebiegu reszty trasy Via Baltica w Polsce, tak by ominęła ona również inne obszary chronione: Puszczę Augustowską, Dolinę Biebrzy i Puszczę Knyszyńską. Decydenci początkowo ignorowali zalecenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko przeprowadzonej dla Via Baltica, które mówiły wprost by wybrać mniej szkodliwą dla przyrody alternatywną trasę tej drogi. Wreszcie jednak, 20 października 2009 r., rząd polski podjął ostatecznie decyzję o zmianie trasy całej kontrowersyjnej drogi ekspresowej w Polsce, tym samym chroniąc kluczowe ostoje przyrody przed zniszczeniem.
###
Nagroda Goldmanów w dziedzinie ochrony środowiska
Nagroda Goldmanów w dziedzinie ochrony środowiska przyznawana jest osobom indywidualnym, które wbrew małym szansom zwyciężają w walce o ochronę środowiska i inspirują tysiące zwykłych ludzi do podejmowania niezwykłych kroków by chronić świat. Nagroda Goldmanów z dziedzinie ochrony środowiska została zainicjowana w roku 1990 przez działaczy społecznych i filantropów, Richarda N. Goldmana i jego zmarłą żonę, Rhodę H. Goldman.
Zwycięzcy nagrody Goldmanów w dziedzinie ochrony środowiska wybierani są przez międzynarodowe jury na podstawie poufnych nominacji zgłaszanych przez ogólnoświatową sieć organizacji ochrony środowiska i osoby indywidualne. Zwycięzcy nagrody wezmą udział w 10-dniowej wizycie w San Francisco i Waszyngtonie, gdzie wezmą udział w uroczystości wręczenia nagród, konferencjach prasowych, spotkaniach z mediami i przywódcami politycznymi oraz przedstawicielami sektora społecznego i ochrony środowiska. Dalsze informacje podane są w witrynie: