Powstanie listopadowe
Powstanie Listopadowe to inaczej zbrojny zryw Polaków, skierowany przeciw rosyjskiemu zaborcy. Miał on miejsce w nocy 29 listopada 1830 roku w Warszawie. W tym właśnie czasie często o tym fakcie mówiono powstanie warszawskie. Swoim zasięgiem powstanie to objęło Królestwo Polskie, Litwę, Żmudź i Wołyń, a trwało ono około jednego roku.
Przyczyny wybuchu powstania
Główną przyczyną Powstania Listopadowego było nieprzestrzeganie przez cara postanowień konstytucji z 1815 roku. Car Aleksander w 1819 roku zniósł wolność prasy i prywatnej korespondencji, wprowadzając prześladującą Polaków cenzurę. W roku 1821 zniesiono również wolność zgromadzeń publicznych, nawet tych katolickich. W październiku 1824 roku skazano na więzienie Waleriana Łukasińskiego gorącego polskiego patriotę, który był organizatorem powstawania związków i zrzeszeń patriotyczno-narodowych. W roku 1825, Rosja zlikwidowała jawność obrad sejmu, a także nastąpiły wówczas masowe aresztowania ludności polskiej należącej do stowarzyszeń patriotycznych.
Dzień powstania
Sygnałem do wybuchu powstania, był pożar browaru na Solcu. Powstanie Listopadowe wybuchło zatem wieczorem, wówczas to Piotr Wysocki wszedł do Szkoły Podchorążych Piechoty, przerwał trwające tam zajęcia z taktyki i wygłosił gorącą mowę zaczynającą się od słów:… „Polacy! Wybiła godzina zemsty. Dziś umrzeć lub zwyciężyć potrzeba! Idźmy, a piersi wasze niech będą Termopilami dla wrogów”…. Piotr Wysocki wyprowadził więc podchorążych pod pomnik króla Jana III Sobieskiego. Spiskowcy złożeni głównie z młodych inteligentów, opanowali szybko Belweder. Piotr Wysocki krzycząc na ulicach Warszawy „do broni”, zwerbował tym sposobem w szeregi powstańcze wielu ochotników. Następnego dnia powstańcy opanowali stolicę. W ten sposób spisek wojskowy podchorążych przekształcił się w zbrojne powstanie. Już 1 grudnia powstało Towarzystwo Patriotyczne, którym kierował Maurycy Mochnacki, domagało się ono podjęcia natychmiastowej akcji zbrojnej przeciwko ruskiemu zaborcy. W dniu 13 grudnia car wprowadził stan wojenny. Wydał też rozkaz o przeprowadzeniu mobilizacji korpusu interwencyjnego pod dowództwem Iwana Dybicza. W styczniu roku 1831 roku, Rosjanie wkroczyli w granice Królestwa Polskiego. Wówczas 1. Pułk Ułanów w Siedlcach rozpędził straż przednią Rosjan. W tym samym czasie 3. Pułk Ułanów z Węgrowa wyparł z pierwszej flanki dwa rosyjskie pułki.
Idee militarne Ignacego Prądzyńskiego
Plan kontrofensywy, opracowany przez generała Ignacego Prądzyńskiego, przyniósł militarny sukces pod Dębem Wielkim. Była to zwycięska bitwa strony polskiej. Wojskami polskimi dowodził Jan Skrzynecki, zaś rosyjskimi Grigorij Rosen. Po porażce rosyjskiej generał Fiodor Geismar wycofał się, obejmując kierunek pod Dębem Wielkim. Rosjanie czekali na nadejście 25. dywizji. 8 Pułk Polskiej Piechoty Liniowej jednocześnie miał zaatakować prawe skrzydło wojsk rosyjskich. Natarcie to jednak nie doszło do skutku. Pułkownik Bogusławski poderwał jednak do walki swoich czwartaków i okrążając od południa mokradła, uderzył na lewe skrzydło Rosjan, odnosząc wielki sukces militarny. Skrzynecki widząc, że czwarty pułk wypiera Rosjan, rozkazał szarżę jazdy przez most na centrum rosyjskiej linii obrony. Rozkaz ten wykonał generał Kazimierz Skarżyński.
Zamach stanu
Polskie Towarzystwo Patriotyczne, szybko podjęło próbę dokonania zamachu stanu. Warszawiacy zamordowali więzionych na Zamku Królewskim zdrajców Ojczyzny. Ignacy Prądzyński opracował kolejny plan działań polskich partyzantów. Królestwo Polskie zostało podzielone na siedem stref działań militarnych, do których skierowano regularne ugrupowania wojskowe. Były też wydzielone oddziały strzelców podpułkownika Michała Kuszlla, Eustachego Grothusa, a także Stanisława Krzesimowskiego. Łączyły się one z armią regularnego wojska, stanowiąc wsparcie dla piechoty liniowej.
Mimo tak długo oczekiwanego przez Polaków powstania, nie udało się obrońcom polskiego honoru i czci, odzyskać wolnej Ojczyzny. Ale kolejne lata, przyniosły nam zwycięstwo, któremu dziś na imię Wolna Polska.
EWA MICHAŁOWSKA -WALKIEWICZ
