Referat dr. Bronisława Orawca, honorowego mówcy XXVII Sejmu ZPPA

Pozwólcie Państwo, że przytoczę słowa pierwszego prezesa Związku Podhalan Ameryki Północnej, Henryka Lokańskiego: “Związek Podhalan w Ameryce przez śmiałe wysunięcie naprzód swego góralskiego typu regionalnego i podniesienie wszystkich jego wartości obyczajowych i kulturalnych, uratował dla polskości w ogóle, a dla sprawy polskiej w Ameryce w szczególności, tysiące polskich rodzin góralskich, które szybkimi krokami zdążały w przepaść wynarodowienia. Dzisiaj nie tylko starsi, ale i młodzież żywo interesuje się polskością przez rozbudzoną w niej dumę narodową”. Ojcowie nasi zbudowali świątynię i nazwali ją Związek Podhalan. Przekazali naszemu pokoleniu swój głęboko przemyślany testament, którym jest Konstytucja Związku Podhalan Ameryki Północnej, a my przekazujemy go jako dziedzictwo następnym młodym pokoleniom.

Ojciec Święty, Jan Paweł II w czasie swojej pierwszej pielgrzymki do Ojczyzny, składając hołd Królowej Podhala, Matce Bożej Ludźmierskiej, Królowej i Gaździnie Podhala, skierował do mieszkańców Podhala i Polonii pamiętne, zawsze aktualne, głębokie w treści słowa, które warto i na tej naszej uroczystości przytoczyć: “Aby stawszy się Amerykanami, nie przestali być góralami, ani oni, ani ich dzieci, ani wnuki”. My jesteśmy Amerykanami i Polakami i nie przestaliśmy być góralami. Ani my, ani nasze dzieci i mamy nadzieję, że nie przestaną być góralami nasze wnuki. Ojciec Święty, Jan Paweł II przypominał ponadto: „Górale to jedyne w swoim rodzaju społeczeństwo, które nosi w sobie znamiona wielkiej polskiej tradycji, tak wielkiej, że trzeba ażeby ona trwała nadal, ażeby żaden obyczaj, żaden styl i moda współczesności tej wielkiej podhalańskiej tradycji nie zniszczyły i nie wyparły”. Są to słowa naszego ukochanego papieża śp. Jana Pawła II Wielkiego – największego Syna Narodu Polskiego, który swoją pokorą, dobrocią, świętością i charyzmą prowadził świat przez 26 lat pontyfikatu w duchu pokoju i poszanowania wzajemnego wszystkich ludzi na całym świecie. Jesteśmy dumni, że mieliśmy tak ogromne szczęście i honor żyć w okresie pontyfikatu Wielkiego Papieża, który był podziwiany i słuchany przez nas wszystkich. Mam nadzieję, że nauki Jana Pawła II będą drogowskazem dla nas – Podhalan oraz dla całej ludzkości, a Dobry Bóg nagrodzi naszego Ojca Świętego Jana Pawła II Wielkiego pełnią swej miłości i radości.

Cieszy fakt, że prawa ręka Ojca Św. Jana Pawła II – ks. arcybiskub Stanisław Dziwisz – nasz rodak Podhalanin – został mianowany przez obecnego Papieża Benedykta XVI na stanowisko Metropolity Krakowskiego. Niedawno bo w czerwcu tego roku, mieliśmy ogromny zaszczyt i honor gościć ks. arcybiskupa Stanisława Dziwisza w Chicago i wielu z nas miało okazję, aby choć przez chwilę porozmawiać z tym dostojnym gościem, naszym bratem góralem, z którego nauki i postawy czerpiemy wzór.

Drodzy zgromadzeni! Podwaliną naszej działalności związkowej jest historyczna spuścizna i twórcza tradycja pokoleń jako fundament teraźniejszości i przyszłości. Utrzymywanie i świadome przekazywanie tak określonej tradycji jest obowiązkiem każdego członka ZPPA. W swym działaniu pozostajemy w bliskim związku z bratnimi organizacjami Związku Podhalan w Polsce, Kanadzie oraz innych krajach świata.

My Podhalanie w USA stanowimy jedną zbiorowość, natomiast druga „gazduje” na ziemi naszych ojców w obliczu hal i górskich szczytów. Łączy nas tożsamość w języku, obyczaju, wspólnoty tradycji i historii, a także wiara chrześcijańska. Ziemia podhalańska wydała wielu synów, którzy są naszą dumą i naszą inspiracją. Idee, które pozostawili nam nasi wielcy poprzednicy są nadal aktualne. My, współcześni członkowie Związku staramy się twórczo je rozwijać.

Pozwólcie Państwo, ze wspomnę kilka wielkich podhalańskich nazwisk:

– Władysław Orkan, założyciel Związku Podhalan, to pisarz i twórca regionalizmu podhalańskiego;

– Kazimierz Przerwa Tetmajer – to poeta i pisarz, jeden z największych talentów swej epoki, który we wspaniałych wersach malował piękno górskiego krajobrazu i oddawał prozą koloryt góralskiej gwary. Był także założycielem Związku Podhalan;

– Jakub Zachemski – pierwszy i długoletni prezes Związku Podhalan, znakomity nauczyciel i wychowawca;
– generał Andrzej Galica – twórca Pułków Strzelców Podhalańskich;

– Feliks Gwiżdż – żołnierz i pisarz, prezes Związku Podhalan;

– Augustyn Suski – poeta i twórca Konfederacji Tatrzańskiej;

– Antoni Zachemski – pisarz i poeta;
– ks. Ferdynand Machay – orędownik spraw polskiego Spisza i Orawy;

– Władysław Pieronek – twórca Związku Podhalan na Żywiecczyźnie;

– Jan Pluciński – nauczyciel, miłośnik Spisza, Orawy i Podhala;

– Jan Wałach – artysta malarz i mentor górali śląskich;

– Michał Słowik „Dzwon” – poeta, piewca Pienin;

– ks. prof. Józef Tischner – filozof, pierwszy Kapelan Związku Podhalan.

Władysław Orkan we „Wskazaniach dla synów Podhala” napisał następujące słowa, które powinniśmy wziąć do serca: „Odzywam się do ciebie, synu Podhala, młodszy mój bracie, ty idący i ty, który przyjdziesz… Odzywam się prawem miłości tej ziemi, prawem serca. (…) Poznaj przeszłość Podhala nie tylko po wierzchu – poznaj pracę całą wieków, które Cię oto wydały. (…) Tradycja jest twoją godnością, twoją dumą, twoim szlachectwem, synu chłopski.”

Warto powtórzyć za Orkanem inne znamienne słowa: „Dbaj o zachowanie spuścizny Twych ojców: rodzimej sztuki, rodzimej kultury. Zabiegaj o zamożność ziemi, z której wyrosłeś, i państwa, albowiem Twój własny dobrobyt nie będzie miał mocnego fundamentu, jeśli Ojczyzna Twoja będzie biedna i zagrożona. Nie przecinaj korzeni łączących Cię z rodną ziemią – choćbyś na krańcach świata się znalazł. To tak, jakbyś przeciął żyły żywota.”

Przywołam też postać Ks. Profesora Józefa Tischnera i jego piękne i jakże trafne słowa: „Jaki jest nasz obowiązek? O co nam chodzi? Nam, Drodzy moi, chodzi o człowieka! Bo kultura góralska jest wielka nie przez to, że jest góralska, ale przez to, że jest ludzka. Że z niej promieniuje prawda o człowieku, o jego wierze, o jego nadziei. Celem tej kultury nie jest góralszczyzna, ale jest człowieczeństwo. Taka jest prawda kultury góralskiej. Ona chce służyć człowiekowi, chce świadczyć człowiekowi. Poprzez człowieka chce świadczyć Narodowi, chce świadczyć Polsce. A to jest obowiązek służby. Bo kto chce być większy, niech się nauczy służyć. Nie przychodzimy tu po to, aby nam służono, ale przychodzimy tu po to, żeby służyć tej Ziemi czym umiemy i jak umiemy.” Ale w swojej publikacji zatytułowanej „Historia filozofii po góralsku” napisał też: „Na pocątku wsędy byli górole, a dopiero pote porobiyli się Turcy i Zydzi. Górole byli tyz piyrsymi „filozofami”. „Filozof” – to jest pedziane po grecku. Znacy telo co: „mędrol”. A to jest pedziane po grecku dlo niepoznaki. Niby, po co mo fto wiedzieć, jak było na pocątku? Ale Grecy to nie byli Grecy, ino górole, co udawali Greka. Bo na pocątku nie było Greków, ino wsędy byli górole”.

Moi Kochani, musimy się duchowo ubogacać, kształcić, udoskonalać, nie możemy zasypywać naszych talentów. Nasze piękno jest także w środku, nie tylko na zewnątrz. Dbajmy więc także o bogactwo naszego wnętrza, naszej duszy myślącej.

Głęboko wierzę, że kultura i tradycja Skalnego Podhala – którą tak bardzo kochał nasz Wielki Papież – zjednoczą nas wszystkich w zgodnym działaniu w nadchodzących latach. Niewątpliwie, przeżywamy ostatnio swojego rodzaju renesans góralszczyzny. Świadczą o tym imprezy organizowane w Domu Podhalan, uroczystości kościelne i państwowe oraz życie towarzyskie Podhalan. Serce rośnie z radości, kiedy widzi się braci górali w przepięknych, bogatych strojach, słyszy się śpiew i muzykę podhalańską oraz gwarę naszych ojców. Można powiedzieć, że Związek Podhalan się nie starzeje, jest wciąż atrakcyjny dla młodzieży, tej z Polski i tej urodzonej za Wielką Wodą. Kwitnie kultura, sztuka i tradycja naszego ukochanego Podhala.

Już teraz gratuluję nowym władzom wybrania na szczytne stanowiska. Życzę wspaniałej współpracy dla rozkwitu kultury i tradycji narodowej. Niech nasze poczynania będą kierowane prawością sumienia i naszym gorąco bijącym, góralskim sercem. Jestem przekonany, że Związek Podhalan w Ameryce pójdzie obraną wysoką pyrcią działania i życia. Będzie przykładem dla innych organizacji polonijnych.

Chciałbym zaznaczyć, że jestem wieloletnim, dumnym członkiem ZPPA, a od 1994 r. pełnię także zaszczytną funkcję Lekarza Naczelnego ZPPA. Cieszę się, że mogę swoją wiedzą, umiejętnościami i doświadczeniem służyć naszej społeczności, m.in. poprzez akcje darmowych szczepień oraz badań dla Podhalan i Polonii, które organizuję i prowadzę. Szczepienia przeciw grypie są prowadzone corocznie od 1994 r. na północnej i południowej stronie miasta przez 2 – 4 dni. Ze szczepień skorzystało do tej pory kilka tysięcy osób. Darmowe badania na cholesterol, lipidy, ciśnienie, poziom cukru we krwi, otyłość oraz konsultacje kardiologiczne organizowane są od 1996 r. Dzięki tego rodzaju akcjom medycznym wiele osób uniknęło groźnych powikłań pogrypowych oraz następstw takich jak: zawał serca, udar mózgu, a często śmierć. Wielokrotnie zabezpieczałem pod względem medycznym imprezy organizowane przez ZPPA. Staram się jak mogę uzupełnić dzięki swojemu zawodowi ofertę ZPPA. Wpleść potrzebne w każdej organizacji elementy zdrowotne. Cieszy mnie zaufanie, jakie we mnie pokładają moi pacjenci – współbracia górale. Nikt tak nie zrozumie jak “swój”.

W trosce o naszą społeczność utworzyłem też „Fundusz Badań Chorób Serca Orawca”, którego celem jest gromadzenie środków koniecznych do prowadzenia badań w celu zmniejszenia ryzyka zagrożenia chorobami serca wśród Podhalan i Polonii. Podczas mojej prezesury Związku Lekarzy Polskich w Chicago powstał „Fundusz Egzaminacyjny ZLP”, utworzyłem „Fundację Sportową Orawca”, a także powstał fundusz „Ku pamięci dra Aleksandra Rytla”.

Szanowni Państwo, myśląc o sprawach zdrowotnych, nie chcę zapominać o bliskich memu sercu podhalańskich tradycjach i kulturze, dlatego chciałbym przy tej uroczystej okazji poinformować Państwa o doniosłej dla sprawy góralskiej decyzji: z mojej inicjatywy w tym roku zostaje powołana „Fundacja Góralskich Posiadów doktora Orawca”. Celem fundacji będzie zabezpieczenie środków finansowych na organizację oraz przeprowadzanie góralskich posiadów, które zostały zapoczątkowane w 1991 roku w Polsce, a następnie kontynuowane zarówno w Stanach Zjednoczonych, jak też w Polsce. Posiady zaspokajają intelektualne potrzeby emigracji góralskiej w Stanach Zjednoczonych i rodaków zamieszkałych na Skalnym Podhalu. Podtrzymują kulturę, sztukę, tradycję oraz podhalański obyczaj i góralski „zwyk nasyk ojców”. Jest to zjawisko fenomenalne i niepowtarzalne w kulturze świata. Celem posiadów jest, aby to piękno kultury krzewić, rozwijać i podnosić. Kwota założycielska fundacji w sumie $100,000 ustanowiona została z moich oszczędności z okazji Jubileuszowych XX góralskich posiadów doktora Orawca. Odsetki z konta fundacji będą powiększały jej stan. Dotacje na fundację mogą ponadto wpłacać inni: prywatne osoby, organizacje społeczne czy biznesy polonijne i amerykańskie. Mam nadzieję, iż będziemy się spotykać na kolejnych posiadach. Już dzisiaj zapraszam!

Szanowni Zebrani, a teraz z okazji XXVII Sejmu oraz uroczystego Bankietu ZPPA chciałbym na ręce prezesa ZPPA wręczyć od rodziny Orawców-Wyśnich prezent w postaci „Orła Białego”. Jest to płaskorzeźba „Orła Białego”, który jest najbardziej zbliżony do orła z lat 1919-1927, a także przypomina nieco orła Stanisława Poniatowskiego. Niech ten orzeł godnie zdobi naszą siedzibę związkową – Dom Podhalan i niech nam przypomina symbol naszego Państwa, naszą góralską „ślebodę” oraz nasze ukochane Tatry – gdzie orzeł skalny zawsze najlepiej sie czuł…Orzeł jest symbolem męstwa i mocy, majestatu i wzniosłości…

Moi Drodzy, na zakończenie chciałbym wszystkim tu zebranym oraz braciom Podhalanom rozsianym po całym świecie, złożyć życzenia najlepszego zdrowia, wytrwałości i siły. Niech nadchodzące lata obfitują w szczęście i same sukcesy.