Dnia 3 stycznia, wspominaliśmy przykrą dla Polaków datę, która na 123 lata, wytarła naszą ojczyznę, z map politycznych świata. Rok 1795, był dla wszystkich Polaków czasem cierpienia, smutku i upodlenia ze strony trzech ościennych zaborców. Warto jest zatem wspomnieć przy okazji, osobę Szczęsnego Potockiego, sławnego zdrajcę polskiego narodu, który walnie przyczynił się do upadku ukochanej ojczyzny. Róża Trembecka, historyk i miłośnik kultury polskiej w dziewiętnastym stuleciu, zawsze mawiała, że nie rozumie dlaczego Potocki dla ukochanej kobiety, jaką była znana w Europie kurtyzana, wydał 15 milionów polskich złotych na założenie dla niej pięknego parku, a ukochaną ojczyznę, wpędził w lata politycznego niebytu.
Stanisław Szczęsny Potocki – portret Jana Chrzciciela Lampi
Rodzina Potockiego
Szczęsny Potocki, urodził się w roku 1751 w Tartakowie, koło Krystynopola. Zmarł on natomiast dnia 14 marca 1805 roku w Tulczynie. Był on politykiem, o orientacji prorosyjskiej. Był także, generałem lejtnantem komenderującym Dywizją Ukraińską, Podolską i Kijowską. Używał on tytułu polskiego hrabiego, jednak nigdy nie został mu on przyznany. Szczęsny miał starszą siostrę Mariannę, oraz trzy młodsze, Antoninę, Pelagię i Ludwikę. Kształcony był w domu rodzinnym, pod kierunkiem swojej matki. Prawdopodobnie, fatalnie posługiwał się on formą pisaną ojczystego języka, a także źle pisał i czytał w języku francuskim. Bardzo słabiutkie wyniki jego nauki bardzo irytowały jego rodziców, którzy dla syna pupilka, upatrywali znakomitą przyszłość, myśląc nawet o tronie Rzeczypospolitej dla niego, którego nie udało się zdobyć jego ojcu. Jako młodzieniec, został on rotmistrzem wojskowym, w armii Nikołaja Repnina, wielkiego wroga korony polskiej.
Pierwsze małżeństwo
O mariaż ze Szczęsnym, synem najbogatszego magnata Rzeczypospolitej ubiegało się wiele rodzin. Jednak Szczęsny, ożenił się potajemnie w wieku lat 18 z Gertrudą Komorowską, która wkrótce po ujawnieniu małżeństwa, została porwana przez jego nadwornych kozaków i zamordowana. Zwłoki jej, wrzucone zostały do przerębli. Załamany moralnie u progu życia Szczęsny, z powodu tragicznego zgonu ciężarnej żony, próbował popełnić samobójstwo.
Drugie małżeństwo Szczęsnego
W dniu 1 grudnia 1774 roku, Szczęsny poślubił Józefinę Mniszchówną. Była ona niesłychanie inteligentną osóbką, utalentowaną artystycznie. Małżonkowie bardzo krótko mieszkali razem, gdyż Józefina nie mogąc znieść braku elokwencji męża, miała wiele romansów.
Trzecie małżeństwo
Przebywając w w Sankt Petersburgu w roku 1793, dla Polaków był to czas drugiego rozbiory naszej ojczyzny, Szczęsny spotkał małżonkę, Józefinę Amalię. Małżeństwo to, także trwało niedługo. Porozumiał się z nią w sprawach majątkowych i w zamian za przekazanie jej w zarząd wszystkich majątków otrzymywał rentę w wysokości 900 tysięcy złotych polskich. Przebywając w Hamburgu, poślubił on Zofię Wittówną, ale i tym razem szybko małżonkowie postanowili się rozstać.
Sofiówka
Kariera
Był on wojewodą ruskim i współpracownikiem Stanisława Augusta Poniatowskiego. Namiętnie działał on, jako przywódca stronnictwa prorosyjskiego, usiłując blokować wszelkie próby reform, a nawet dążył do zniesienia centralnego rządu w Polsce. Ten niedouczony pożal się Boże, magnat polski, na wieść o uchwaleniu Konstytucji 3 Maja, wraz z Sewerynem Rzewuskim dążył do organizacji interwencji rosyjskiej w Polsce. Gdy przybył on do Jass, znajdowała się tam główna kwatera Potiomkina, Kochanka carycy Katarzyny II. Szczęsny, spotkał tam przyszłą żonę Zofię, która także była kochanką Potiomkina. W Sankt Petersburgu, wraz z Ksawerym Branickim i Sewerynem Rzewuskim, ogłosił Szczęsny Potocki uniwersał, na mocy którego wzywał on do konfederacji targowickiej, której celem było utrzymanie tradycyjnych instytucji i swobód szlacheckich oraz przekształcenie Rzeczypospolitej w zdecentralizowaną federację magnacką, pod kontrolą rosyjską. Rządy targowicy, zostały wkrótce wymuszone za pomocą armii rosyjskiej i z udziałem polskiego króla, który przystąpiwszy do konfederacji, zrzekł się korony polskiej. Potocki, zmarł w roku 1805, w wieku 53 lat. Pogrzeb zakłóciło ograbienie złożonych w kaplicy jego zwłok z rosyjskiego munduru, orderów i klejnotów, a nagie zwłoki zostały porzucone pod ścianą.
Sofiówka
Zofiówka, lub też inaczej mówiąc Sofiówka, to park o charakterze krajobrazowym położony w Humaniu na terytorium Ukrainy. Park ten, został założony w roku 1796 przez Szczęsnego Potockiego, dla ostatniej żony Zofii, Zofii Glavani Wittowej i nazwany jej imieniem. Założenie tego parku, kosztowało 15 milionów ówczesnych złotych, co stanowiło kolosalny wydatek. Projektantem i wykonawcą tego parku, był inżynier wojskowy Ludwik Metzell. On to, gromadził florę z wielu zakątków Europy i całego świata.
Całość została skomponowana w stylu romantycznym. W trakcie budowy, wykopano dwa wielkie sztuczne stawy Dolny i Górny, które połączono kaskadą rzeki Kamionki, natomiast pod ziemią, oba te stawy łączy podwodna rzeka, którędy do dnia dzisiejszego pływają łodzie obwożąc turystów. Na dolnym stawie utworzono wyspę, na której wybudowano największy na starym kontynencie wodotrysk o nazwie Żmija. Park zajmował obszar 160 hektarów, na powierzchni którego znajdowało się ponad 60 różnego rodzaju dzieł architektonicznych takich jak: rzeźby i popiersia, sztuczne groty, altany, mostki i pawilony. Park ten, został skonfiskowany przez cara Mikołaja I, za udział w powstaniu styczniowym, wielkiego patrioty polskiego Aleksandra Potockiego syna Szczęsnego. Sofiówka, była zatem przemianowana na Sad Carycy.
Polacy zawsze się zastanawiali, dlaczego Szczęsny Potocki tak wiele uczynił dla kurtyzany, niszcząc jednocześnie kraj, który uczynił go tak bogatym.
Ewa Michałowska- Walkiewicz
[email protected]l
Fotografie Zofii Witowej i Szczęsnego Potockiego, źródło: