Na początku tego artykułu konieczne jest zdefiniowanie słowa „tapeta”, aby sobie uświadomić, że nie jest to wyłącznie wyrób z papieru, ale że wiele innych surowców wykorzystuje się do ich produkcji. A więc tapeta to materiał do obicia ścian wewnątrz pomieszczeń, wykonany z papieru, tkaniny, skóry lub tworzyw sztucznych. W Stanach Zjednoczonych mamy dwa określenia na tapety, wallpaper iwallcovering. Wallpaper jak sama nazwa wskazuje to okładzina ścienna tworzona na bazie papieru. Natomiast słowo wallcoveringoznacza wszystkie tapety: papierowe, na podkładzie tkaniny, tworzywa sztucznego i innych materiałów
Na zdjęciu niewielka część tapetowych próbek (samples) jakie znajdują się w moim biurze
W ostatnich latach tapety w Ameryce i Europie powróciły do popularności. W przeciwieństwie do końca lat 90-tych XX wieku nie martwi nas to, że jadalnie czy kuchnie przypominać nam będą te babcine z lat 70-tych, ponieważ teraźniejsze tapety są całkiem inne, unowocześnione. W tamtych czasach tapety często pojawiały się na ścianach nie z wyboru, a z konieczności. Starano się pokryć i zasłonić niedoskonałe powierzchnie ścian zmywalnymi materiałami, a wybór produktów, kolorów i wzorów był bardzo ograniczony. Dzisiaj powierzchnie ścian są tak równe, że nie wymagają kamuflażu, a setek tysięcy linii wzorniczych i gam kolorystycznych nie da się umysłem ogarnąć.
Aby zrozumieć lepiej miejsce tapet w dzisiejszym świecie sztuk dekoracyjnych musimy przyjrzeć się pokrótce ich historii. Produkcja tapet rozpoczęła się już w starożytnych Chinach, bo tam wynaleziono papier. W domach dostojników chińskich przyklejano na ścianach ryżowe kartki papierowe z ręcznie malowanymi na nich pejzażami lub symbolami religijnymi już w 200 pne. W Średniowieczu elita europejskia wieszała na ścianach tkane gobeliny, aby zapobiec zimnu i wilgoci, ale również, aby dodać do ponurych wnętrz cieplejszych kolorów i interesujących wzorów.
Tapeta w formie jaką ją dzisiaj znamy pojawiła się na świecie za sprawą prasy drukarskiej i króla Francji, Ludwika XI ,który zamówił do dekoracji swojego zamku 50 rolek malowanego papieru u artysty Jean Bourdichon w 1481. Punkt zwrotny w rozpowszechnieniu tapet to rok 1700, kiedy to kolejny Francuz Jean-Michel Papillon zaprojektował tapety z powtarzającymi się wzorami używając drewnianych bloków. Następny ważny etap rozpoczął się w 1839 roku, kiedy Brytyjczycy wynaleźli maszynę drukarską z cylindrami pozwalającymi na drukowanie 400 rolek tapety dziennie w czterech kolorach.
Tradycyjna metoda drukowania tapet we Francji
Maszyna do produkcji tapet” rycina opublikowana w 1876 roku na łamach magazynu “Harper’s Weekly”
Era wiktoriańska była wspaniałym czasem dla tapet. Produkowano głównie wzory „kapuścianych” róż i arabeski w jaskrawych kolorach. Dopiero na początku XX-go wieku nastąpiły złote lata dla tapet tzw. Golden Age of Wallpaper. Projektowali je znani artyści, tacy jak Louis Comfort Tiffany i William Morris. Poprzez ich liryczne interpretacje natury tapety stały się nie tylko popularne, ale ich status urósł do rangi dzieła sztuki dekoratorskiej i do symbolu sztuki secesyjnej.
Typowe wzornictwo tapetowe w epoce wiktoriańskiej
Wzory z epoki Art Deco i Art Nouveau
“Karczoch” tapeta wyprodukowana przez Morris and Co, designed by J H Dearle
Po II wojnie światowej, z pojawieniem się żywic syntetycznych cały przemysł tapetowy został zrewolucjonizowany. Zaczęto produkować okleiny ścienne trwałe, wytrzymałe i zmywalne oraz odporne na plamy i wilgoć. Ponadto dla zaspokojenia rosnącego rynku „zrób-to-sam”, wprowadzono takie produkty jak tapety z bezpośrednio nałożonym klejem czy tapety łatwo zdzieralne ze ścian. Pomimo tych technicznych ulepszeń z nadejściem modernizmu, upiększanie wnętrz stało się niemodne, a tapety popadły w niełaskę na korzyść farb. Sterylność modernistycznych mieszkań, neutralne kolory i szablonowe domy dominowały do końca XX wieku.
Popularne wzory i kolorystyka tapet w latach 50-tych aż do 70-tych
Z nadejściem XXI wieku ponownie zachwycono się pięknem wzorzysto-kolorowych powierzchni. Dzisiaj tapety przeżywają swój renesans. Wraz z postępem w zakresie jakości i kosztów druku cyfrowego, każda duża firma czy małe studio drukarskie może wytwarzać produkty, które przy użyciu tradycyjnych metod, wcześniej były niemożliwe. Również w pomieszczeniach komercyjnych popularność oklein ściennych rośnie. Dzięki swoim walorom technicznym są one wręcz obowiązkowe w projektowaniu eleganckich restauracji, hoteli a nawet szpitali.
Nowoczesne tapety zaprojektowane przez Patty Madden
Wzory o dużej skali są niezwykle popularne na współczesnym rynku
Modne są też teraz metaliczne tapety ścienne o geometrycznych wzorach i urozmaiconej teksturze (Anya Larkin)
Projektanci i architekci wnętrz sięgają do tapet coraz częściej, a są tego dwa powody: estetyczny i praktyczny. Estetyczny, ponieważ są one bardzo ważnym elementem dekoracyjnym wnętrz, nadając mu niepowtarzalny charakter. Mogą one być użyte na prawie każdym rodzaju powierzchni, wzbogacając wnętrza szerokim wachlarzem wzorów i kolorów. Pomagają one wizualnie nie tylko rozjaśnić lub przyciemnić pomieszczenia, ale też powiększyć je lub zmniejszyć. I choć to walory dekoracyjne przyciągają nasz wzrok do tapet, to ważniejsze zalety znajdują się w ich strukturze.
Współczesne tapety mają winylowe powłoki i podłoża co sprawia, że są mocniejsze niż te sprzed 50-ciu czy 30-tu lat. Są one też łatwiejsze do zainstalowania i do czyszczenia. Wykładziny winylowe mogą zachować swoje piękno aż do 15 lat, podczas gdy farba zaczyna odchodzić od ściany już po 3 latach. Dodatkowo na wspólczesnym rynku istnieje wiele tapet ekologicznych (tzw. eco-friendly lub green) oraz odporne na płomień (flame-retardant lub flame-resistant).
Niektóre z katalogów znajdujących się w moim biurze projektanckim (1)
Jeśli na dźwięk słowa „tapeta” nadal w myślach widzisz odchodzący od ściany papier o koszmarnym kolorze z PRL-owskiego M3 to pora wybrać się do sklepu i przyjrzeć się bliżej współczesnym produktom. Chciałabym jednak podkreślić, że w Home Depot czy podobnych sklepach znaleźć można zwykle najtańsze i nie najlepszej jakości okładziny. Internet to kolejne miejsce gdzie można szukać, ale bez sprawdzenia osobiście produktu nie polecam robić zakupów, a to dlatego, że żaden szanujący się projektant nie zdecyduje się na zakup tapety na podstawie zdjęcia. Projektanci i architekci mają bezpośredni dostęp do producentów różnego rodzaju wysokiej klasy tapet i to u nich polecam zasięgnąć informacji. Ich biura wyposażone są w wiele katalogów z próbkami (samples), a jeśli czegoś nie mają to bez problemu mogą zamówić wszelkie wzorce. Na koniec polecam zakupy tapet u projektantów, ponieważ nie tylko mogą oni bezbłędnie doradzić ich wybór, ale też dzięki swoim handlowym przywilejom mogą oni zaoferować niższe ceny.
Anna Grochowska, NCIDQ, IIDA, LEED AP ID+C
ANNALINE INTERIOR DESIGN
[email protected]
http://annalineid.wix.com/annalineid
Przypisy:
(1) Fotografie, rysunki i tabele autorstwa Anny Grochowskiej
(2) Umieszczona fotografia znaleziona na stronie internetowej Wikipedia.
(3) Umieszczona fotografia znaleziona na stronie internetowej E-Bay
(4) Fotografie znalezione na internecie dzięki Google+ Search
(5) Umieszczone fotografie znaleziona na stronie internetowej firmy Patty Madden
(6) Zdjęcia dzięki uprzejmości i za zgodą Anya Larkin (http://www.anyalarkin.com/)