W niedzielę 18 stycznia 2015 r., w Fabryce Emalia Oskara Schindera została otwarta wystawa Wyzwolenie czy zniewolenie? W 70. rocznicę bitwy o Kraków.
Nowa wystawa czasowa Wyzwolenie czy zniewolenie? W 70. rocznicę bitwy o Kraków to opowieść o historii niezwykle żywotnego mitu osnutego wokół „przyjaźni polsko-radzieckiej”, stworzonego przez propagandę komunistyczną, a wykorzystywanego jako narzędzie w ówczesnej polityce. To także opowieść o trzech ważnych dla Krakowa powojennych latach, o jego mieszkańcach, zdobywcach i mechanizmie zakłamywania historii.
Dlaczego taki mit stworzono akurat dla Krakowa? Odpowiedź nasuwa się sama: bo to miasto magiczne, miasto wyjątkowe, miasto mające wielkie znaczenie dla historii Polski. Specjalny manewr sowieckich armii miał być niejako darem przyjaźni, miał świadczyć o szacunku Związku Sowieckiego dla dziedzictwa narodowego naszego kraju.
Dlaczego ten mit manewru, który rzeczywiście zniewolił Kraków, jest taki trwały? Przyczyn trzeba szukać nie tylko w skutkach działań propagandowych, które w czasach PRL tę przekłamaną opowieść szeroko wprowadziły do edukacji, literatury, sztuki i utrwaliły w pamięci zbiorowej. Kiedy myślimy o przeszłości, kiedy próbujemy ją zrozumieć, często odnosimy się do niej właśnie poprzez mity, obiegowe skojarzenia zakorzenione w zbiorowej pamięci.
A tak naprawdę Kraków uniknął większych zniszczeń i strat w wyniku sprzyjającej dla Sowietów sytuacji militarnej, która wytworzyła się na froncie wschodnim. Zimą z 1944 na 1945 rok Kraków był, na szczęście, trzeciorzędnym celem militarnym dla Niemców i Sowietów.
Wystawa Wyzwolenie czy zniewolenie? to nie tylko opowieść o historii mitu, to także opowieść o trzech ważnych dla Krakowa powojennych latach, o wybranych najważniejszych wydarzeniach z tego okresu: o przebiegu i wynikach referendum ludowego w roku 1946, o wyborach do Sejmu Ustawodawczego w roku 1947.
Poniżej linki do części materiału filmowego prezentowanego na wystawie “Wyzwolenie czy zniewolenie” w Fabryce Emalia Oskara Schindlera od 18 stycznia do 30 sierpnia 2015 r.
Dr Dawid Golik z Instytutu Pamięci Narodowej opowiada o mitach dotyczących wyzwolenia Krakowa w 1945 r.
Dr Monika Maszewska-Łupiniak z Instytutu Sztuk Audiowizualnych UJ opowiada o realizacji filmu “Ocalić miasto” Jana Łomnickiego.
Dr Piotr Sadowski z Podhalańskiej PWSZ w Nowym Targu, opowiada o przebiegu walk o Kraków w 1945 r.
https://www.youtube.com/watch?v=pZykIJFtWUw
https://www.youtube.com/watch?v=2nH3GpNT-3w
https://www.youtube.com/watch?v=ue37k-sHZKg
https://www.youtube.com/watch?v=NHsQOz6TECM
Grzegorz Jeżowski
Kustosz
kurator wystawy