We Włoszech dowodzony przez gen. Andersa II Korpus Polski obsadził początkowo do 31 stycznia 1944 roku odcinek nad rzeką Sangro, ale już na wiosnę otrzymał bodajże najtrudniejsze zadanie – zdobycie umocnionego i zaciekle bronionego kompleksu wzgórz łącznie z klasztorem na Monte Cassino, zamienionym w twierdzę.
Naczelny wódz Polskich sił Zbrojnych I Premier Rządu R.O. gen
Władysław Sikorski wraz z twórcą Aemii Polskiej w Związku Sowieckim gen. Władysławem Andersem, wśród żołnierzy odrodzonej Armii Polskiej na Wschodzie.
I tak 24 marca 1944 roku gen. Władysław Anders jako dowódca II Korpusu Polskiego został wezwany wraz z szefem sztabu gen K. Wiśniowskim do dowódcy 8 armii brytyjskiej, gen. O. Leese, w Vinchiaturo.
Gen. Leese powiedział: „Zdobycie klasztoru i wzgórz klasztornych postanowiłem powierzyć II Korpusowi Polskiemu. Zdaję sobie sprawę jak trudne i ważne jest zadanie. Gdyby Pan Generał nie podjął się tego zadania będę zmuszony powierzyć je innemu korpusowi, a korpus polski użyć na innym odcinku (…) Zechce Pan Ge-
nerał udać się z szefem sztabu do tego pokoju obok, naradzić się i dać mi odpowiedź w ciągu 10 minut (…)”.
Działo zajeżdża na stanowisko ( S Michele).Szkic Zygmunta Turkiewicza z walk II Polskiego Korpusu.
Gen. Anders znalazł się niewątpliwie w bardzo trudnej i niezwykle kłopotliwej sytuacji. Nie miał bowiem żadnej możliwości ani czasu na porozumienie się z Naczelnym Wodzem, gen. Kazimierzem Sosnkowskim, czy nawet z dowódcami wielkich jednostek wchodzących w skład II Korpusu. Ponadto zadanie było trudne i szalenie ryzykowne.
Gen. Anders odpowiedział jednak — tak. Uzasadnieniem były słowa: ,Monte Cassino jest znane dziś przez cały świat jako niezdobyta twierdza niemiecka zamykająca drogę na Rzym. Jest tak samo znana i przejdzie do historii tej wojny jak obrona Stalingradu i Tobruku (…). Obliczyliśmy możliwe straty korpusu w bitwie o Monte Cassino. Przyszliśmy do zgodnego przekonania, że straty korpusu w razie użycia go do forsowania rzeki Rapido mogą być niewiele mniejsze lub podobne. Zdobycie Monte Cassino przez żołnierza polskiego będzie miało ogromny wpływ na ducha narodu i AK w Kraju”.
Poprzednie, trzykrotne, próby alianckie przełamania oporu niemieckiego i zdobycia Monte Cassino nie powiodły się. Dopiero czwarte, polskie, uderzenie w dniach 12-18 maja 1944 roku doprowadziło do zdobycia wzgórza i klasztoru na Monte Cassino, a w dalszej kolejności Piedimonte, kluczowej pozycji na tak zwanej Linii Hitlera.
Droga do Rzymu została otwarta przez II Korpus Polski dowodzony przez gen. Władysława Andersa. Bitwa o Monte Cassino była szczytowym punktem epopei wojen-
nej gen. Andersa i żołnierzy II Korpusu Polskiego. Bitwa ta odbiła się głośnym echem na całym świecie, a także w umęczonym, okupowanym kraju.
W murach klasztornych
Szkic Zygmunta Turkiewicza z walk II Polskiego Korpusu pod Monte Cassino
Dowódca Armii Krajowej gen. Tadeusz Komorowski „Bór” zanotował w swoich pamiętnikach: „Mimo ciężkiej sytuacji i zarysowujących się coraz większych trudności politycznych, Kraj trwał i walczył. Jedynym jasnym przebłyskiem w tym czasie była
wieść, która wszystkich poruszyła do głębi: zdobycie Monte Cassino
przez 2 Korpus pod dowództwem gen. Andersa i otwarcie Sprzymierzeńcom drogi do Rzymu. Napełniało nas to nie tylko poczuciem szczęścia i dumy, ale i wiarą w losy Polski”.
A w wysłanej z kraju 24 maja 1944 roku depeszy stwierdzał: „Żołnierze Armii Krajowej oddają cześć poległym i żywym uczestnikom zwycięskich walk o Monte Cassino. Wasze Boje pełne chwały dodają nam mocy w naszej uporczywej walce”.
Po dekoracji brytyjskim Orderem Łaźni, nadanym mu przez króla Jerzego VI za tę bitwę, gen. Anders napisał w swoim rozkazie: Wznaczenie, otrzymane przeze mnie jako Waszego dowódcę, jest wyrazem uznania dla wspaniałego wysiłku bojowego, dla Polski. Jest ono własnością wszystkich żołnierzy 2 Korpusu”.
ŚP. Papież Jan Paweł II na cmentarzu na Monte Cassino
Dalsze szlaki bitewne gen. Andersa na czele II Korpusu prowasdziły przez Ankonę, rzekę Cesano i Metauro, linię Gotów, Apenin Emiliński i zakończone zostały zdobyciem Bolonii, co niewątpliwie stało się główną przyczyną załamania się frontu niemieckiego we Włoszech.
Po wymuszonej przez Anglików dymisji gen. Kazimierza Sosnkowskiego, w okresie od 26 lutego do 21 czerwca 1945 roku gen. Anders pełnił obowiązki Naczelnego Wodza.
Gen. Władysław Anders 11 sierpnia 1941 roku otrzymał awans do generała dywizji, a po wojnie (w dziesiątą rocznicę bitwy pod Monte Cassino) władze emigracyjne mianowały go generałem bronii. Za całość kampanii włoskiej odznaczony został Orderem
s w ‘mym Virtutu Militari II klasy. Był ponadto odznaczony Orderem wojennym –
Virtuti Militari klasy III, IV i V, a także 5-krotnie Krzyżem Walecznych i wieloma innymi odznaczeniami polskimi i zagraniczcznymi
Władysław Anders jako żołnierz i dowódca cieszył się dużym autorytetem i uznaniem podkomendnych i przełożonych zarówno swoich jak i obcych. Naczelny Wódz, gen K. Sosnkowski, w rozkazie z 2 grudnia 1943 roku, a więc wydanym jeszcze przed bitwą o
Monte Cassino, tak pisał o dowódcy II Korpusu: „(…) za pracę waszą I jej wyniki wyrażam w imieniu służby podziękowanie i uznanie waszemu dowódzcy, organizatorowi, gen. Andersowi. Dzielił on z wamilosy, złe i dobre chwile, dolę i niedolę. Posiada on słusznie waszą miłość i wasze zaufanie”.
A po bitwie, w rozkazie z 16 lipca 1944 roku, stwierdzał: „(…) Pod wypróbowanym dowództwem gen. Andersa II Korpus w zwycięskiej bitwie o Monte Cassino i Piedimonte zapisał najpiękniejszą kartę naszego wojska w tej wojnie (…)”
Po zakończonej wojnie gen. Anders pozostał w Anglii osiedlając się w Londynie i był przywódcą kół wojskowo-kombatanckich na emigracji. Napisał także swe pamiętniki.
Zmarł 12 maja 1970 roku w Londynie i zgodnie ze swoją wolą został pochowany wśród swoich żołnierzy na Polskim Cmentarzu Wojennym pod Monte Cassino, na ziemi włoskiej. Pozostała po nim pamięć owiana legendą zwycięskiej bitwy Monte Cassino.
Monte Cassino-obecnie
Opr. Na podstawie książki Zbigniewa Mierzwińskiego pt. : “ Generałowie II Rzeczpospolitej
Wydawnictwo POLONIA, 1990 r.
Portret gen. Władysława Andersa: Szkic Zygmunta Turkiewicza
Link do części 1-wszej
