Garncarz przy pracy.http://lubelskie.regiopedia.pl
Podstawowe wyposażenie naszych domów
Garncarstwo od zawsze stanowiło ogromny przełom cywilizacyjny. Pozwoliło ono ludziom z praktycznie wszędzie dostępnej gliny, wytwarzać potrzebne naczynia gospodarskie. Najstarsze odkryte naczynia powstały w Japonii około roku 10000 p.n.e. Redakcja Polish News została zaproszona przez Jagodę Wiktorek historyka sztuki, na Święty Krzyż celem zobaczenia wystawy ceramicznej.
Sposoby wytwarzania garnków
Początkowo garnki wykonywano na dwa sposoby. Pierwszy z nich polegał na wydrążeniu kciukami w grudce gliny dziury, a następnie uformowaniu naczynia przez podnoszenie gliny wokół wspomnianego otworu. Druga metoda to nic innego jak zwijanie długiego wałka glinianego w spiralę po to, by ścianki garnka układały się równomiernie. Uformowanie naczynia o ściankach jednakowej grubości było jednak trudne. Należało zawsze pamiętać, iż nierówno ulepione garnki łatwo się tłukły. Przełom nastąpił w Mezopotamii około 3250 roku p.n.e. Były wówczas przeprowadzane pierwsze eksperymenty z kołem. Zamocowano wówczas koło poziomo i wrzucono na nie grudkę gliny. Obracające się koło umożliwiało garncarzowi kształtowanie gliny palcami.
Foto: http://www.garniec.pl/
Garncarstwo na ziemiach polskich
Na ziemiach polskich naczynia gliniane pojawiły się około 5400 lat p.n.e. Przybyły wówczas na te tereny ludy rolnicze posiadające umiejętność wytwarzania zarówno naczyń bogato zdobionych, przeznaczonych do gotowania strawy. Głównym surowcem była glina, stosowano także domieszki mineralne (piasek, tłuczeń), wzmacniające konstrukcję. Naczynia lepiono ręcznie z taśm i wałków glinianych. Po wysuszeniu wypalano je w ognisku.
Naczynia ręcznie wytwarzane
Pod koniec II wieku n.e. ceramika z tamtego okresu ma ciemną i błyszczącą powierzchnię. Powstały wówczas osady wyspecjalizowane w garncarstwie, m.in. znana była wtedy osada pleszowska. Do wypalania naczyń stosowano piece częściowo zakopane w ziemię, przeważnie dwukomorowe. Do czasu wynalezienia koła garncarskiego wyroby ceramiczne były formowane przez lepienie ich w rękach. Lepieniem garnków i innych naczyń glinianych zajmowały się głównie kobiety.
Z chwilą wynalezienia koła garncarskiego wyrób naczyń przeszedł stopniowo z rąk kobiet do mężczyzn.
Piec garncarski w Muzeum Wsi Radomskiej w Radomiu. Autor: olszynka
W czasie odrodzenia
Największy rozwój polskiego garncarstwa przypada na wiek XVI. W tym czasie we wszystkich prawie miastach istniało przynajmniej po kilka pracowni garncarskich. W samym Krakowie notowano dwudziestu garncarzy. Za miarę rozwoju wytwórczości fabrycznej i powstawania wytwórni zagranicznych, uważa się wiek XVIII, gdy na stołach możnych spotykało się coraz częściej naczynia fajansowe, a ceramika wytwarzana na kole garncarskim znajdowała głównych odbiorców jedynie wśród biedniejszego mieszczaństwa i chłopstwa.
Święty Krzyż- wystawa ceramiczna
Na przełomie wieków
Na przełomie XIX i XX wieku następuje w Polsce upadek rzemiosła garncarskiego. Zawód garncarza staje się coraz mniej popłatny, a na rynku w coraz większej ilości pojawiają się tanie wyroby fabryczne, wytwarzane taśmowo.
Ewa Michałowska – Walkiewicz
