Małopolski Szlak Martyrologii Romów – wystawa w Zatorze
Regionalny Ośrodek Kultury Doliny Karpia w Zatorze organizuje “Spotkanie z kulturą romską” w ramach festiwalu Małopolska Wielu Kultur. „Spotkanie…” zainauguruje w czwartek 12 kwietnia wykład Adama Bartosza na temat zagłady Romów w czasie II wojny. To nadal mało znany wątek historii tego narodu, który Niemcy skazali, podobnie jak Żydów na całkowita zagładę. Tarnowskie muzeum sporo projektów poświęca wydobyciu na światło dzienne tego okresu historii Romów, powiązanej z historia naszego narodu i kraju. Temu służy m.in. organizowany corocznie [od 1996 r] Międzynarodowy Tabor Pamięci Romów, liczne wystawy, wykłady i publikacje. Przypomnijmy, że ostatni [czwarty] numer naukowego pisma romologicznego Studia Romologica, wydawanego przez muzeum tarnowskie, poświęcony jest właśnie martyrologii Romów. W 2010 r. został zaś opisany Małopolski Szlak Martyrologii Romów, łączący miejsca, które znajdują się na szlaku Taboru Pamięci, oraz inne miejsca, gdzie wątek romskiej martyrologii został upamiętniony. Na tym szlaku w roku ubiegłym został odsłonięty pomnik pomordowanych Romów, zaprojektowany przez romska artystkę Małgorzatę Mirgę-Tas. Stanął on na skraju lasu, przy drodze prowadzącej z Żabna do Borzecina. Jest to pierwszy w Polsce pomnik figuralny poświęcony pamięci Romów. Przypomnijmy też, że w nieodległej Szczurowej, która jest corocznym celem taborowej pielgrzymki, znajduje się pierwszy na świecie pomnik poświęcony upamiętnieniu romskiej martyrologii. Tam to w lipcu 1943 r. Niemcy wymordowali niemal całą romska osadę – 93 osoby, z dziećmi i starcami włącznie.
W dniu inauguracji zatorskich „Spotkań…” zostanie otwarta wystawa przygotowana przez tarnowskie muzeum zatytułowana Małopolski Szlak Martyrologii Romów, dokumentująca miejsca zagłady Romów, które zostały w jakikolwiek sposób upamiętnione. Muzeum posiada w rejestrze jeszcze wiele innych miejsc egzekucji i pochówków Romów. Będą one w kolejnych latach upamiętnione odpowiednimi znakami.
Zapraszamy na stronę festiwalu: www.malopolskawielukultur.pl
Romowie w sztuce – wystawa w Willi Decjusza w Krakowie
Willa Decjusza realizuje od kilku lat projekty poświęcone mniejszościom narodowym i etnicznym, w tym Romom. Kolejny projekt, to wystawa ze zbiorów tarnowskiego Muzeum Etnograficznego, prezentująca niewielki zbiór z bogatej kolekcji romskiej, w której sporą część zajmuje malarstwo o tematyce romskiej.
W kulturze polskiej, także w europejskiej funkcjonują paralelnie dwa stereotypy dotyczące Cyganów/Romów. Wcześniej powstałym jest ten negatywny, przedstawiający Romów jako postacie tajemne, groźne, ludzi leniwych, włóczęgów, złodziei, szkodzących osiadłej ludności. Od czasów Oświecenia, a zwłaszcza Romantyzmu – ukształtowała się zupełnie odmienna wizja tego ludu. Zaczęto Romów przedstawiać jako ludzi wolnych, o pięknych, niezależnych duszach, pełnych talentów, żyjących zgodnie z naturą, wolnych od trosk codziennych, nie zaprzątających sobie myśli polityką, swarami etnicznymi, gardzących majątkiem. Ich kobiety – to piękne dziewczyny, namiętne kochanki, wolne od pruderii; mężczyźni równie piękni, odważni, szaleni w miłości. Owe oceny posłużyły twórcom do stworzenia wizerunków Cyganów, które zawładnęły zbiorowa wyobraźnią.
Już w epoce oświeceniowej opisywano Romów z perspektywy sielskiej, poetyckiej, romantycznej. F. D. Kniaźnin w 1786 r. wystawił swą operę Cyganie (muzykę do niej napisał M. K. Ogiński). Do literatury światowej trafił poemat A. Puszkina Cyganie (1824), a później opera Carmen George Bizeta, oparta na wcześniejszej noweli Prospera, Merimee (1873). Niedługo potem wystawiono, równie słynną do dziś operetkę, Baron cygański (1885). W Polsce rozczytywano się w powieści I. Kraszewskiego Chata za wsią (1852), wzruszano się oglądając sztukę teatralną J. Korzeniowskiego Cyganie (1857). Powstało wiele innych utworów muzycznych i literackich. Czasopisma ilustrowane z drugiej połowy XIX w. często zamieszczały takie romantyczne opowieści ilustrowane portretami pięknych Cyganek, scenami przy ognisku, przedstawieniami wędrujących taborów. Tematyka cygańska inspirowała najlepszych polskich malarzy. Całe cykle obrazów olejnych, ilustrujących życie Romów osiadłych, stworzył A. Kozakiewicz (1841-1929); S. Masłowski (1853-1926) wykonał wiele akwarelowych studiów z kilkudniowego pobytu w cygańskim obozie. Rysunki F. Kostrzewskiego (1826-1911) służyły wielokrotnie jako ilustracje w czasopismach, podobnie jak H. Pillatiego (1832-1894), W. Gersona (1831-1901), H. Lipińskiego (1846-1884), L. Kurelli (1834-1902). Cygańskie obozowiska i portrety Cyganów malowali W. Smokowski (1797-1876), K. Młodnicki (1833-1900), J. I. Kraszewski (1812-1887), A. Grottger (1837-1867), W. Gerson (1831-1901), J. Kossak (1824-1899), M. Gierymski (1846-1874), A. Piotrowski (1853-1924), A. Kotsis (1836-1877), J. Brandt (1841-1915), W. Podkowiński (1866-1895).
Barwność życia Romów/Cyganów, przekonanie o ich wolności, posłużyły awangardowym artystom do przyjęcia nazwy cyganeria na określenie ruchu, który narodził się w latach 30. wieku XIX w Paryżu. Tam z kolei nazywano ów ruch bohemą (od Bohemien = Cygan/Rom).
Prezentowana w Krakowie wystawa obrazów zawiera dzieła głównie malarzy nieromskich ale też spory zbiór romskich artystów, od niedawna tworzących.
Tematyka tych obrazów jest dość typowa. Są to portrety, zwłaszcza kobiet romskich, ponadto sceny rodzinne i najbardziej typowe – sceny taborowe. To romantyczne przedstawienia obozowisk cygańskich, wozów w drodze, scenek z codziennego życia taborowego, podpatrzone scenki kontaktów z miejscową ludnością (wróżenie gościom odwiedzającym cygańskie obozowisko) itp.
Pośród autorów obrazów mamy wybitne postacie polskiej sceny artystycznej: Wojciecha Weissa, Jerzego Potrzebowskiego, Feliksa Wygrzywalskiego czy mniej znanych jak Alojzy Majcher, malarz tarnowski. Nurt malarstwa ludowego reprezentuje wybitna malarka z regionu tarnowskiego Anna Łękawa, autorka romantycznego obrazka „Wróżba cygańska”. Z grona artystów romskich zaprezentowano nestora malarzy polskich pochodzenia romskiego Edwarda Majewskiego, Bogusławę Delimatę – malarkę i tancerkę flamenco a także Ferdynanda Koçi, Roma pochodzenia albańskiego, który kilka lat spędził malując w Polsce, w tym przez ponad rok – w Tarnowie.
Intencją autorów wystawy jest zachęcenie odbiorcy do odwiedzenia tarnowskiej wystawy muzealnej opowiadającej o historii o kulturze tego interesującego ludu, nazywanego ostatnimi wędrowcami Europy.
Wiosenne spotkania przy kawie na Zamku w Dębnie
Tegorocznym „Spotkaniom”, na które zaprasza 15.04. 2012 r. o godz. 17 Oddział tarnowskiego Muzeum Okręgowego w Dębnie, będzie towarzyszył wernisaż wystawy „Ze szkicownika Jerzego Ruszla”, koncert zespołu Cracow Gitar Quartet, aukcja obrazów poplenerowych „Dębno 2012” oraz degustacja kawy.
Jerzy Ruszel jest znanym tarnowskim artystą, plastykiem i pedagogiem. Urodził się w 1956 roku w Tarnowie, studiował na ASP w Krakowie, gdzie uzyskał dyplom w 1984 roku na Wydziale Architektury Wnętrz. Tam też jako asystent rozpoczął swoją pierwszą pracę zawodową. Po latach powrócił do Tarnowa i związał się z tamtejszym Liceum Plastycznym, w którym do chwili obecnej prowadzi zajęcia z młodzieżą. Jest artystą wszechstronnym, zajmuje się projektowaniem, malarstwem oraz rzeźbą. Swoje prace prezentował na licznych wystawach zbiorowych i indywidualnych tak w kraju jak i poza granicami. Z Dębnem związany jest poprzez plenery integracyjne, które od kilku lat odbywają się na terenie wzgórza zamkowego. Jerzy Ruszel uczestniczy w nich wraz z młodzieżą, która pod jego opieką doskonali tutaj swoje umiejętności. Wystawa rysunków pt. „Ze szkicownika Jerzego Ruszla” będzie prezentować warsztat artysty, jest to rodzaj dziennika z jego licznych podróży.
Wiosenne Spotkania przy Kawie wzbogaci koncert pt “Z Muzą tańca przez wieki” w wykonaniu Cracow Gitar Quartet. Zespół czterech gitar oferuje bogate możliwości brzmieniowe, a liczne transkrypcje pozwalają tym subtelnym i delikatnym instrumentom wykonywać utwory pisane na rozmaite składy instrumentalne, nie wyłączając orkiestry symfonicznej. Koncert ukaże piękno i bogactwo muzyki tanecznej od renesansu do współczesności. Od Europy po Amerykę Południową, od arcydzieł mistrzów po pełne uroku formy oparte na muzycznym folklorze w nowym intrygującym brzmieniu czterech gitar klasycznych.
Na zakończenie wieczoru przewidziana jest aukcja obrazów powstałych podczas ubiegłorocznego pleneru „DĘBNO 2011”. Jej celem jest zgromadzenie środków na zakup materiałów plastycznych na zorganizowanie kolejnego pleneru integracyjnego.
JAW DOKH – W MUZEUM ETNOGRAFICZNYM
W poniedziałek , 16 kwietnia o godzinie 18, odbędzie się w tarnowskim Muzeum Etnograficznym otwarcie niezwykłej wystawy o niezwykłym tytule „Jaw Dikh”. Ten tytuł w języku romskim zaprasza: „Chodź zobacz” wystawę wyjątkową, bo prezentującą twórczość plastyczną artystów pochodzenia romskiego.
Wystawa jest rezultatem projektu „Romani Art. – International Dilaog”, czyli pleneru malarskiego ,który odbył się w ubr. w Czarnej Górze na Spiszu. Ten projekt miał na celu skonfrontowanie artystów pochodzenia romskiego z kilku krajów europejskich, różniących się sytuacją ekonomiczną, polityczną i relacjami społecznymi. Ta konfrontacja twórców z Francji, Hiszpanii. Albanii i Polski dała rezultat niezwykły – twórczą różnorodność, a jednak głęboko naznaczoną romskim charakterem.
Romska wystawa plastyczna w tarnowskim muzeum, które pierwsze w świecie zorganizowało stałą ekspozycję etnograficzną o historii i kulturze Romów, ma symboliczny wymiar. Kiedy przed kilkudziesięciu laty twórca ekspozycji , znany cyganolog Adam Bartosz gromadził eksponaty na wystawę skonstatował jak niewiele zachowało się dorobku kultury materialnej, tego wędrującego narodu. Dziś kulturę Romów wzbogaca twórczość artystów osiadłych w wielu krajach świata, którzy wszakże nie oderwali się do swych etnicznych korzeni.
www.muzeum.tarnow.pl