To, co zwykle analizuje się po wypadku lotniczym, sprowadza się w zasadzie do zbadania zawartości bazy danych, ale nie wyłącznie tych zawartych w „czarnych skrzynkach” samolotu. Każda baza danych nie bierze się z powietrza, ale pochodzi ze żmudnej pracy zbierania, klasyfikowania, selekcji, porównywania, określania relacji wzajemnych, powiązań jej składowych, itp. Projekt bazy danych jest podstawą tego, co potem pozwala na wysnucie właściwych wniosków. Od tego, jak zostanie zaprojektowana baza danych, zależy sprawność z jaką następnie można się nią posługiwać, a nawet czy możliwe będzie jej użycie w zakładanym celu. Być może właściwą będzie tu uwaga, że to jak zostanie wykonana ta praca, w największym stopniu zależy od czynnika ludzkiego.
Bezpieczeństwo latania zależy nie tylko od personelu lotniczego i pasażerów, ale także od całej armii obsługi naziemnej, bez której samolot nie mógłby wznieść się w przestworza. Do ważnych czynników, branych pod uwagę przy każdym locie należą:
AP foto/TVP via APTN)
Warunki atmosferyczne
Wydaje się, że współczesne lotnictwo funkcjonuje bez względu na porę dnia czy nocy, deszcz, mgłę, śnieg, mróz czy wysoką temperaturę, wiatr czy huragan a nawet burze. Samoloty startują, latają i lądują w każdych warunkach. Dzieje się tak, ponieważ człowiek dysponuje odpowiednią infrastrukturą technologiczną. Zawsze jednak podróżom lotniczym, lądowym, morskim czy kosmicznym, ba nawet pieszym towarzyszą nieprzewidziane wypadki. W komunikacji lotniczej i morskiej, warunki atmosferyczne odgrywają bardzo znaczącą rolę przy podejmowaniu decyzji o tym jak i co robić, aby zminimalizować grożące podróżnym niebezpieczeństwo.
Stan techniczny pojazdu
Obiekty tego rodzaju podlegają nie tylko wysokim standardom technicznym w chwili oddawania do użytku, ale równie skrupulatnie prowadzi się zapis obrazujący historię ich użytkowania, serwisu i obsługi. Zarówno faza konstrukcyjna (od pierwowzoru poczynając), badawcza, produkcyjna jak i eksploatacyjna są bogato i szczegółowo dokumentowane, czego wymagają przepisy prawa, bezpieczeństwo lotów, interesy producenta maszyny i przewoźnika a także potrzeba gromadzenia danych, niezbędnych do dalszego rozwoju tego typu maszyn. Tego rodzaju postępowanie ma zabezpieczyć użytkownika maszyny przed pojawieniem się jakichkolwiek niespodzianek, a więc zapewnić zdolność obiektu do realizowania celu, dla którego obiekt został wykonany.
Dokumentacja lotu
Dane dotyczące całego lotu, a w szczególności fazy lądowania, stanowią kluczowy przedmiot zainteresowania osób prowadzących badania oraz śledczych. Zebrane dokumenty pozwalają ocenić zagrożenie, które się może pojawić oraz sformułować zalecenia konieczne dla wprowadzenia pożądanych zmian na przyszłość. W przypadku badania katastrof analiza danych związanych z lotem pozwala czasem ustalić lub jest pomocna w ustaleniu rzeczywistych okoliczności przebiegu zdarzeń.
Regulacje dotyczące ruchu lotniczego na badanym obszarze
Regulacje te są na ogół oparte na jakimś jednolitym standardzie, opracowanym w krajach o długiej tradycji lotniczej i poparte doświadczeniem i dogłębną znajomością przedmiotu. W przypadkach szczegółowych regulacje te mogą się różnić między sobą, mogą być lub nierealizowane, mogą się zdarzać przypadki zaniedbań, zaniechań, ignorancji lub nie nadążania za współczesną wiedzą. Różnice w przepisach mogą być pochodną warunków klimatycznych a nawet kulturowych, mogą zależeć od miejscowych stosunków, obyczajów (przerwa na herbatę, święta krowa, itp.), pory roku a nawet uprawianej polityki.
Ubezpieczenie samolotu na wypadek katastrofy
Aby umowa ubezpieczeniowa mogła zostać zawarta ubezpieczający musi wykazać, że spełnia warunki, jakie przed nim stawia ubezpieczyciel. Wiąże się to nie tylko ze spełnieniem określonych wymogów technologicznych, konstrukcyjnych, standardów homologacyjnych czy odnośnych wymogów prawa, ale również ze zobowiązaniem eksploatującego maszynę do tego, że nie będzie on jej używał w innym celu i zakresie niż określa to umowa. Prostą konsekwencją takiej umowy jest to, że w przypadku samolotu może on lecieć jedynie tam, gdzie może liczyć na odpowiednią infrastrukturę przyjęcia maszyny.
Wyposażenie statku powietrznego w środki łączności, kontroli lotu i systemy naprowadzania
Jest to zarówno kwestia skutecznego działania jak i bezpieczeństwa ruchu maszyny. Celem zapewnienia podwyższonego standardu bezpieczeństwa poszczególne układy są zwykle dublowane, działają na różnych zasadach i wobec tego nawet uszkodzenie jednego z nich nie eliminuje możliwości kontynuowania lotu. Współczesne lotnictwo dysponuje technologią, która pozwala na wykonywanie zadania lotniczego w każdych warunkach. Może to być trudniejsze w warunkach niesprzyjającej pogody, czy pory nocy lub dnia, ale nie jest niewykonalne. Samoloty bezzałogowe startują, wykonują nieraz skomplikowany lot i lądują bezpiecznie bez pilota na pokładzie.
Wyposażenie lądowiska w odpowiednie systemy i środki techniczne
Infrastruktura lądowiska nie jest czymś utajnionym lub nierozpoznanym, wręcz przeciwnie. Po to jest, aby udostępniona mogła obsłużyć sprzęt, który zechce wylądować. Są wprawdzie różne „klasy” lądowisk, zdolne lub nie do obsługi maszyn różnych typów i wielkości. Personel statku powietrznego, który chce z danego lądowiska korzystać, ma wszelkie możliwości zdobycia potrzebnych do tego celu informacji i to na długo zanim zacznie podchodzić do lądowania. Zwykle lądowiska „uzbraja się” w takie środki techniczne, które zapewniają odpowiednią pomoc dla maszyn lądujących.
Kompatybilność wyposażenia samolotu oraz lądowiska
Lądowanie samolotów załogowych poprzedza wymiana standartowych komunikatów pomiędzy wieżą kontrolną a załogą samolotu, realizowaną za pomocą głosowej łączności radiowej. Parametry techniczne sprzętu łączności, są z góry ustalone i spełniające standardy międzynarodowe. Dzięki nim nawiązanie łączności wieża – załoga samolotu, jest czynnością rutynową i przebiega – na ogół – bez niespodzianek. W komunikacji lotniczej standardem powszechnym jest również język angielski. Akcent, modulacja głosu, specyficzna wymowa, mogą tutaj być przedmiotem uwagi, tym niemniej ani w kokpicie samolotu ani w wieży kontrolnej, nikt raczej nie zatrudnia personelu bez sprawdzenia jego kwalifikacji w tym zakresie.
Wyposażenia maszyny w system lokalizacji satelitarnej oraz TAWS
System nawigacji satelitarnej GPS i jego najnowsza odmiana GNSS-1 (Global Navigation Satellite) jest jednym z wielu sposobów lokalizacji obiektu znajdującego się w powietrzu. Koncepcja systemu zakłada eliminację typowych niedomagań GPS poprzez zwielokrotnienie źródeł informacji pozycyjnej, zapewnienie nieprzerwanego dopływu danych korekcyjnych oraz możliwość stałego monitoringu jakości danych pozycyjnych. GNSS-1 bazuje na istniejących segmentach orbitalnych GPS Navstar i rosyjskiego systemu GLONASS.
Z kolei TAWS to system rozpoznający rzeźbę terenu i na tej podstawie określający położenie obiektu. Warunkiem poprawności jego działania jest dostęp do określonej bazy danych lądowisk na świecie. Niezwykle skuteczny, niezawodny i dokładny. Jak każdy sprzęt elektroniczny może być poddany działaniu zakłóceń, które wywołają utratę zdolności do pracy (czasową lub trwałą). W ostatnim czasie polscy i rosyjscy eksperci, badający przyczyny katastrofy pod Smoleńskiem, udali się do USA, gdzie wspólnie z amerykańskimi ekspertami zbadają urządzenia GNSS i TAWS z rozbitej maszyny.
Analiza możliwości technicznych nawigacji statku w złych warunkach atmosferycznych
Samolot produkcji rosyjskiej TU-154M, używany w Polsce do przewozu ważnych w państwie osób, wyposażony został we wszystkie zaawansowane urządzenia techniczne, zapewniające poprawność nawigacji i pozwalające na bezpieczny lot. Nie wiemy, czy był wyposażony w ekrany ograniczające wpływ ewentualnych zakłóceń na pracę urządzeń elektronicznych oraz czy na jego pokładzie zainstalowane były rejestratory tego rodzaju zakłóceń i czy aparatura działała poprawnie.
Dokumentacja związana z dopuszczeniem do ruchu statku powietrznego
Prowadzenie drobiazgowej dokumentacji w zakresie homologacji, napraw i obsługi znakomicie poprawia bezpieczeństwo eksploatacyjne maszyny. Jest to nie tylko historia wszystkich czynności, ale również wskazanie osób, ponoszących osobistą odpowiedzialność w danym przypadku. Dostęp do takiej dokumentacji umożliwia także znalezienie ewentualnych błędów oraz zapobiegania ich pojawieniu się, gdzie indziej na innych jednostkach tego typu.