Prof. Mirosław Matyja
Wszystkie państwa europejskie ratują swoje gospodarki w okresie kryzysu związanego z koronawirusem. Są to programy mniej lub bardziej przemyślane, szybkie i powolne, skuteczne i mniej skuteczne. Również państwo helweckie nie jest gorsze od innych państw starego kontynentu.
Szwajcaria podjęła radykalne posunięcia w walce przeciwko gwałtownemu spowolnieniu wydajności gospodarczej państwa i ewentualnej pokryzysowej recesji.
20 marca 2020 r. Rada Federalna (rząd szwajcarski) uchwaliła kompleksowy pakiet środków w wysokości 32 mld CHF, aby złagodzić ekonomiczne konsekwencje wirusowego kryzysu. Są to pierwsze doraźne środki mające na celu uniknięcie załamania gospodarczego, wsparcie osób, przemysłu, handlu, gastronomii i innych dziedzin życia – w jak najmniej biurokratyczny, konkretny i szybki sposób.
Utrzymanie płynności finansowej dla firm
Z powodu zamknięcia wielu MŚP i generalnego spadku popytu, wiele firm ma coraz mniej płynnych środków na pokrycie swoich kosztów bieżących pomimo natychmiastowej pomocy państwa dla pracowników dotkniętych skróconym czasem pracy. Pakiet uzupełniających środków ma na celu zapobieżenie bankructwom przedsiębiorstw. Natychmiastowa pomoc polega na udzieleniu natychmiastowych i gwarantowanych przez państwo kredytów pomostowych. Na ten cel państwo szwajcarskie przeznaczyło 20 miliardów CHF. Dotknięte kryzysem firmy otrzymują kredyty w wysokości do 10% obrotu lub maksymalnie 20 milionów CHF. Przy czym nieoprocentowane kredyty do kwoty 0,5 miliona CHF wypłacane są natychmiast przez banki – w 100% gwarantowane przez rząd federalny. Natomiast kredyty przekraczające tę kwotę są gwarantowane przez rząd federalny do 85%. Kredyty udzielane są w sposób nieskomplikowany i przede wszystkim szybki – oczywiście bez wizyty w banku, drogą elektroniczną. Wszystkie banki w Szwajcarii (ok. 300) zobowiązały się do udzielania tych kredytów – analiza wniosku kredytobiorcy trwa nie dłużej niż pół godziny, a pieniądze na konto wpływają w przeciągu kilkunastu godzin. Oprócz tego przesunięte zostały terminy płatności podatkowych dla osób fizycznych i firm bez konieczności płacenia odsetek za zwłokę.
Uproszczenie wypłacania zasiłków za skrócony czas pracy
Ze względu na czasowe zamknięcie wielu firm, ich pracownicy nie mogą pracować lub pracują w skróconym trybie. Państwo gwarantuje wypłacanie pensji tym pracownikom – chodzi tu o utrzymanie miejsc pracy za wszelką cenę. Rząd Szwajcarii chce w ten sposób zrekompensować tymczasowa utratę pracy i zablokować wzrost bezrobocia. W związku z tym uproszczono procedurę składania wniosków o zasiłek i ograniczono jej czas do 2 dni.
Rekompensata jest regulowana na podstawie przepisów dotyczących kompensacji dochodów i wypłacana jako dodatek dzienny. Odpowiada to 80% dochodów i wynosi maksymalnie 196 CHF dziennie.
Oprócz tego rodzice mają prawo do odszkodowania, jeśli nie moga pracować z powodu zamknięcia szkoł i tym samym opieki nad swoimi dziećmi. Istnieje również prawo do odszkodowania w przypadku przerwy w pracy z powodu kwarantanny przepisanej przez lekarza. Jeśli chodzi o osoby prowadzące działalność na własny rachunek, utrata zarobków jest regulowana na podstawie przepisów dotyczących tzw. zastępczego dochodu i wypłacana jako zasiłek dzienny. Odpowiada to takze 80 % dochodów i wynosi maksymalnie 196 CHF dziennie.
Banki
Szwajcarska Rada Nadzoru Finansowego FINMA odstapiła na czas kryzysu od wymogu obliczania przez banki szwajcarskie wskaźnika dźwigni Leverage Ratio. Z kolei Szwajcarski Bank Narodowy (SNB) wprowadził nowy instrument refinansujący pod nazwa SNB-COVID-19. Instrument ten umożliwia bankom komercyjnym zaciąganie kredytów w Szwajcarskim Banku Narodowym gwarantowanych przez Konfederację. SNB uzyskał również od szwajcarskiego rzadu zgodę na natychmiastowe zmniejszenie antycyklicznego bufora kapitałowego do 0%.
Dzięki tym posunięciom powinna zostać zagwarantowana płynność kapitałowa w helweckim państwie.
Kultura i sport
Rada Federalna dąży również do zagwarantowania ciągłość działalności kulturalnej na terenie kraju. Aby zminimalizować straty w sektorze kultury (sztuki sceniczne, projektowanie, film, sztuki wizualne, literatura, muzyka i muzea) zdecydowano się na przyznanie nadzwyczajnej rekompensaty. W pierwszym etapie udostępniono 280 milionów CHF jako pierwszą transzę na kolejne dwa miesiące. Konfederacja będzie monitorować dalszy rozwój wraz z kantonami i organizacjami kulturalnymi w ciągu tych dwóch miesięcy. Planowane są kolejne środki dla instytucji kulturalnych.
Kluby sportowe, stowarzyszenia i organizatorzy borykają się z problemami egzystencjalnymi ze względu na odwołanie wszystkich imprez sportowych, zarówno masowych jak i wyczynowych. Dlatego Rada Federalna zapewniła klubom i organizacjom sportowym 50-milionowe pożyczki zwrotne w celu zlikwidowania wąskich gardeł.
Wnioski
Opisane powyżej wybrane działania stanowia najważniejsze posunięcia rządu szwajcarskiego w walce z wirusowym kryzysem gospodarczym. Nie trzeba dodawać, ze są to pierwsze środki doraźne o charakterze krotko- i średnioterminowym. Rząd szwajcarski kontroluje sytuacje wspólnie z rządami kantonalnymi i reaguje na nowe luki, wąskie gardła i słabe strony szwajcarskiej gospodarki. Głównym celem jest zapewnienie środków do życia ludziom w tym 8-milionowym kraju i w miarę sprawne funkcjonowanie gospodarki. Na pytanie dziennikarza dotyczacego strat państwa w wypadku niespłacenia udzielonych kredytów, szwajcarski minister finansow Ueli Maurer odpowiedział: „W tym wypadku straty bedą nieporównywalnie mniejsze w stosunku do zysków z tytułu przyznania tych kredytów”.
W tej chwili liczą się obywatele i na drugim miejscu gospodarka – w polityke nikt się nie bawi. Wszelkie referenda zostały odwołane, bowiem przeprowadzenie kampanii przedreferendalnych byłoby nieuczciwe, niedemokratyczne i po prostu bez sensu.
Ważne jest obecnie, aby działać niebiurokratycznie i utrzymać łańcuchy dostawcze dla firm oraz nie pozostawić ani jednego obywatela bez środków do życia. Czas ucieka, na uchwalanie ustaw nie ma czasu – szczęściem Szwajcarii jest pozostawanie poza strukturami Unii Europejskiej, która w obecnej sytuacji nie sprawdza się w ogóle. Szczęściem numer dwa jest sprawnie funkcjonująca system zdrowotno-szpitalny, który gwarantuje solidną opiekę każdemu choremu.
Godna podziwu jest również bezprzykładowa wspólpraca rządu z bankami komercyjnymi, które wszystkie swoje zyski w okresie kryzysu przeznaczają na walkę z koronawirusem.
Jak będzie dalej? Tego nie wiadomo, ale początek został zrobiony i to dodaje otuchy obywatelom i firmom, które czują mocna opiekę i pomoc ze strony państwa.
prof. Mirosław Matyja
Mirosław Matyja – politolog, ekonomista i historyk. Absolwent Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie i Uniwersytetu w Bazylei. Doktorat w dziedzinie nauk ekonomicznych na Université de Fribourg w Szwajcarii w 1998 r., w dziedzinie nauk humanistycznych na Polskim Uniwersytecie Na Obczyźnie PUNO w Londynie w 2012 r. oraz w dziedzinie nauk społecznych na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie w 2016 r. Mirosław Matyja jest profesorem na Polish University Abroad w Londynie, gdzie pełni funkcję dyrektora Zakładu Kultur Mniejszości Narodowych. Autor i współautor 13 monografii i ponad 130 artykułów naukowych i popularno-naukowych w języku polskim, niemieckim i angielskim.
Autor książki “Szwajcarska demokracja szansą dla Polski”, wydanej w kwietniu 2018 r. przez wydawnictwo PAFERE.
