Spacer po Wielkopolsce
Na zamkową bryłę architektoniczną szamotulskiego zamku, składa się odbudowany zamek wraz z Basztą Halszki, oficyną i bażanciarnią. Wszystko to usytuowane jest w zabytkowym parku. Zachowały się także fundamenty gotyckich baszt, które były pobudowane na początku XVI wieku.
Pierwotny zamek
Pierwszy zamek w Szamotułach został wzniesiony w drugiej połowie XIV wieku. Był on pobudowany przez kasztelana nakielskiego niejakiego Sędziwoja Świdwę. Przypuszczalnie miał zamek ten formę regularnego czworoboku z domem zamkowym, który został wzniesiony wzdłuż jednej z murowanych kurtyn. Jego relikty tkwią w murach kościoła pod wezwaniem Świętego Krzyża. Zamek ten został w roku 1675 całkowicie rozebrany, a w tym miejscu wybudowano kościół i klasztor. Ze starego zamku zachowały się jedynie fragmenty płyty kamiennej, które zostały starannie wkomponowane w bramę przykościelną.
Ród Szamotulskich, panujący w Szamotułach składał się z dwóch rodowych gałęzi. Przedstawiciel jednej z tych gałęzi, Dobrogost Świdwa-Szamotulski, zdecydował się wystawić swój zamek w północnej części miasta. Zamek ten miał wówczas styl gotycki. W 1511 roku, właścicielem zamku po ślubie z Katarzyną Szamotulską stał się Łukasz II Górka. W 1518 roku, przebudował on zespół zamkowy w stylu renesansowym, zaś wieża zamkowa, zwana dziś Basztą Halszki zyskała przeznaczenie mieszkalne. Kolejna modernizacja miała miejsce w roku 1552, kiedy to właścicielem zamku był późniejszy wojewoda Łukasz III Górka. Po jego śmierci zamek przechodził w ręce różnych rodzin szlacheckich i stopniowo podupadał. W roku 1720, część mieszkalną zamku gruntownie wyremontowano.
W XIX stuleciu, zamek szamotulski został własnością Fryderyka Wilhelma IV Pruskiego. Należy pamiętać, iż był to już czas zaborów naszej drogiej Ojczyzny. W 1869 roku, wykonano na zamku kapitalny remont, podczas którego usunięto część oryginalnych jego elementów. Rekonstrukcję w historycznym kształcie i z wykorzystaniem zachowanych gotyckich fragmentów, przeprowadzono w latach 1976-1990 na podstawie szczegółowych badań historycznych zamku.
W dobie współczesnej
Budynek zamkowy dzisiaj, jest siedzibą muzeum, w którym wyeksponowane są zabytkowe wnętrza, regionalne zbiory archeologiczne i etnograficzne nie tylko regionów wielkopolskich. Jest tutaj przedstawiona bardzo ciekawa historia rodu Górków. Wcześniej rolę muzeum pełniła jedynie baszta, w której po dziś dzień straszy duch pięknej Elżbiety. W otaczającym zamek zabytkowym parku, zachowały się fragmenty fosy i wałów obronnych. Opodal znajduje się XVIII-wieczna oficyna i wspomniana już Baszta Halszki. Po przeciwnej stronie mieści się bażantarnia pochodząca z XIX stulecia. Jedyna z zachowanych baszt jest zwana Basztą Halszki, jak już wspomniano wcześniej mieściło się tutaj niegdyś muzeum. Zdrobniale Halszką nazywano piękną księżniczką Elżbietę Ostrogską, bogatą wnuczkę Zygmunta Starego, uwiecznioną na obrazie Jana Matejki. Halszka nie chciała przystać na zaaranżowane małżeństwo z Łukaszem III Górką, ale mimo wszystko została siłą sprowadzona do Szamotuł i tam więziona przez 14 lat w baszcie, połączonej podobno podziemnym przejściem z kościołem. Elżbieta Ostrogska popadła w szaleństwo i zmarła niedługo po śmierci męża. Według legend, duch Halszki powraca na basztę i zwany jest on potocznie duchem Czarnej Halszki, który gdy się tylko ukaże, szepcze ciche modlitwy.
Polish News w Szamotułach poszukiwał ducha Halszki
Halszka z Ostroga, przyszła na świat w dniu 19 listopada 1539 roku w Ostrogu. Zmarła natomiast w grudniu 1582 roku w litewskim Dubnie. Była córką księcia Ilii Ostrogskiego i Beaty z domu Kościeleckiej. Jej niezwykła uroda i bogactwo, stały się powodem intryg matrymonialnych i politycznych, w które były zamieszane najbogatsze rody magnackie, a nawet rodzina królewska.
Pochodzenie
Halszka była córką księcia Ilii Ostrogskiego, starosty bracławskiego i winnickiego. Ojciec Beaty matki pięknej Elżbiety Andrzej, był podskarbim wielkim koronnym.
Ilia, należał do jednego z najmożniejszych rodów w ówczesnym Księstwie Litewskim. Beata zaś, wychowywała się w orszaku królowej Bony. Słynęła ona jako dwórka królewska z mądrości i urody.
Dziedzictwo Halszki
Po urodzeniu Halszka wraz z matką, na mocy zatwierdzonego przez króla testamentu stała się dziedziczką ogromnej fortuny swojego zmarłego ojca. Córce i jej matce miała przypaść połowa wspomnianego majątku, zaś drugą połowę odziedziczył brat Ilii i stryj Halszki Wasyl Ostrogski.
Bzwzględne posłuszeństwo
Swoją córkę Beatę, wychowywała w bezwzględnym posłuszeństwie i psychicznie całkowicie ją zdominowała. O swoich kłopotach z doprowadzeniem do ślubu Halszki z Łukaszem Górką, panem na Szamotułach król Zygmunt August pisał między innymi do wojewody wileńskiego Mikołaja Czarnego Radziwiłła, prosząc go w liście z 26 października 1556 roku o radę: …Też to oznajmujemy, że przez ten wszystek czas czynieliśmy wielkie staranie u księżnej Beaty o dziewkę i owszem powiada się być wolną ode wszystkiego, co się tyczy pana wojewody brzeskiego Łukasza Górki, ponieważ przezeń nie stało się dosyć kontraktom. Sama też dziewka pisze do Panów, że żadną miarą za p. wojewodę iść nie chce. Na koniec do samego woj. brzeskiego napisała, że woli gardło dać, niźli zań iść. Przeto racz nam T.M. zdanie swe w tym oznajmić, coby s tym dalej czynić, bo to najtrudniejsze i dziewka nie chce .…Do ślubu jednak doszło, poprzez ogromne namowy Beaty. Łukasz Górka przewiózł pękną żonę do swojego zamku szamotulskiego. Halszka odmawiała współżycia z mężem, mieszkając samotnie w komnatach zamku.
Wolność Halszki
Halszka odzyskała pełną wolność dopiero dnia 23 stycznia 1573 roku, kiedy to jej mąż zmarł nagle w Poznaniu. Trzydziestoczteroletnią wdowę poprosił wtedy o rękę inny wielkopolski możnowładca Jan Ostróg. Lecz do tego małżeństwa nigdy nie doszło. Książę Janusz Ostrogski, zabrał Elżbietę na Ruś w rodzinne strony, aby pokazać jej tamtejsze majątki. Tam osiadła w jednym z takich majątków, o nazwie Dubno, gdzie mieszkała do swojej śmierci, która nastąpiła w grudniu 1582 roku. W ostatnich latach życia cierpiała na głęboką depresję. Miała też ona popaść w całkowite obłąkanie, poprzez napieranie na jej decyzje przez matkę Beatę. Zmarła w osamotnieniu i zapomnieniu.
Ciekawostki
Na zamku od 1551 działała pierwsza w historii wielkopolska drukarnia, która wydawała książki w języku polskim i czeskim.
Ewa Michałowska- Walkiewicz
