Poczta Polska przywraca pamięć o uciekinierach z Auschwitz

W tym roku przypada 79. rocznica wyzwolenia obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau. W ciągu pięciu lat funkcjonowania obozu próbowało z niego uciec około 900 osób. Większość tych ucieczek miała niestety tragiczny finał. Eugeniuszowi Benderze i Wiktorowi Pasikowskiemu, powojennym pocztowcom, udało się zbiec, a ich teczki osobowe zostały odnalezione w Archiwum Poczty Polskiej.

Pracownicy Poczty Polskiej, kolejny już raz, natrafili na akta osobowe pocztowców, których losy wpisały się w historię Polski. Tym razem są to oryginalne dokumenty sprzed blisko 80 lat, których Spółka jest depozytariuszem. Zajrzyjmy zatem do teczek tych odważnych pocztowców i poznajmy ich historię.

14 czerwca 1942 r. miała miejsce jedna z najbardziej spektakularnych ucieczek z Auschwitz. Czterech więźniów wyjechało z obozu autem Steyr 220 w mundurach SS i z bronią. Żaden nie został złapany. Jednym z nich był Eugeniusz Bendera – inicjator ucieczki. Jak wynika z odnalezionych w Archiwum akt osobowych, Bendera był monterem silników samochodowych i posiadał uprawnienia kierowcy. Podczas osadzenia w obozie naprawiał auta dla esesmanów więc miał do nich łatwy dostęp. W związku z wykonywaną pracą, cieszył się też ich dużym zaufaniem i mógł bez obstawy objeżdżać teren obozu. W maju 1942 r. dostał wiadomość, że został umieszczony na liście więźniów skazanych na śmierć. Postanowiono go utrzymać przy życiu tylko do momentu ukończenia prowadzonych przez niego napraw. Wówczas zaplanował ucieczkę. Historia tej ucieczki została zekranizowana w 2005 r., kiedy to powstał fabularny dokument pt. „Uciekinier” w reżyserii Marka Tomasza Pawłowskiego.

Życiorys Eugeniusza Bendera

Eugeniusz Bendera (1906–1988)

Urodził się w Czortkowie. Przed zatrudnieniem w Poczcie pracował jako monter silników samochodowych, a następnie jako szofer. W czasie okupacji niemieckiej został aresztowany przez żandarmerię i osadzony w obozie koncentracyjnym Auschwitz (nr 8502) w styczniu 1941 r.  W jego teczce osobowej odnaleziono dwanaście dokumentów z okresu 1958–1963, kiedy Bendera pracował w Przedsiębiorstwie Transportu Samochodowego Łączności Poczta Polska Telegraf i Telefon w Łodzi. Oprócz  życiorysu, teczka zawiera zaświadczenie ukończenia szkoły, świadectwa pracy z poprzednich miejsc oraz kwestionariusz osobowy. 

14 czerwca 1940 r. Niemcy wysłali z Tarnowa do Auschwitz pierwszy masowy transport więźniów. Do obozu zagłady trafiło wówczas 728 Polaków, m.in. członkowie niepodległościowej konspiracji oraz aresztowani w obławach i łapankach. Otrzymali obozowe numery od 31 do 758. Wśród tych więźniów był Wiktor Pasikowski, który otrzymał nr 745. Uchwałą Sejmu 14 czerwca, w rocznicę pierwszego masowego transportu Polaków do niemieckiego obozu koncentracyjnego KL Auschwitz,  obchodzimy Narodowy Dzień Pamięci Ofiar Niemieckich Nazistowskich Obozów Koncentracyjnych i Obozów Zagłady. 

Wiktor Pasikowski (1913–1992)

 Urodził się w Łodzi. Był ślusarzem i mechanikiem. Podczas okupacji aresztowany i osadzony w więzieniu w Tarnowie. 14 czerwca 1940 r. został przywieziony do KL Auschwitz. Do podobozu Jaworzno zostaje przeniesiony trzy lata później, 14 czerwca 1943 r. Z podobozu były podejmowane  próby ucieczek. Łącznie historycy ustalili 14 takich przypadków. Jednym z nich była udana próba, w której brał udział Wiktor Pasikowski. 29 listopada 1944 r., kolejką wąskotorową uciekł razem z Włodzisławem Śmigielskim. Akcja zakończyła się sukcesem dzięki pomocy ludności cywilnej. Z narażeniem życia ukrywano więźniów, a następnie przewieziono ich w bezpieczne miejsce. Teczka z dokumentacją osobową Pasikowskiego zawiera 7 dokumentów, wśród których znajdują się karta osobowa, odpis aktu małżeństwa, podanie o pracę skierowane do Przedsiębiorstwa Transportu Samochodowego Łączności Poczta Polska Telegraf i Telefon w Łodzi,odpis dyplomu czeladniczego ślusarza. Niestety nie zachowała się jego fotografia i życiorys, a informacje uzyskano z bazy IPN.

Pasikowski-odpis dyplomu czeladniczego