“Manufaktura” w Łodzi, woj. Łódzkie. Izrael Kalmanowicz Poznański zaczynał swoją karierę jako kupiec i nakładca wykorzystujący ręczną pracę tkaczy. Od 1852 roku przejął firmę z rąk ojca i stopniowo gromadził środki na stworzenie fabryki włókienniczej. W 1871 r. nabył dużą parcelę w narożniku ul. Ogrodowej i Zachodniej, na której w 1872 r. zbudował tkalnię, w 1877 r. przędzalnię, a później pozostałe wydziały dużego przedsiębiorstwa bawełnianego. W 1874 r. obroty zakładu szacowano na 412 tys. rubli, po dziesięciu latach osiągnęły one 4,3 mln rb. Przed 1895 r. ogromny zakład, ustępujący tylko fabryce Karola Scheiblera, zajmował powierzchnię 24 ha i sięgał do ul. Drewnowskiej na północy i do granicy starego cmentarza.
W rozległym zespole budynków znajdowały się: po stronie ul. Ogrodowej – przędzalnia, tkalnia szedowa, nowa tkalnia, oddział tzw. “niciarni”, gazownia fabryczna, magazyny, warsztaty mechaniczne, a po północnej stronie koryta rzeki Łódki – warsztaty naprawcze z odlewnią żelaza (później parowozownia), farbiarnia tkanin, apretura i bielnik, obok remiza straży pożarnej, zakładowa elektrownia oraz najdłuższy budynek fabryczny w ówczesnej Łodzi, mieszczący drukarnię tkanin.
Od 1887 r. firma sprowadzała bawełnę dostarczaną przez własne oczyszczalnie w Azji i Rosji. Przed I wojną światową w zakładach I.K.Poznańskiego zatrudniano 7000 pracowników. Wielowydziałowe przedsiębiorstwo zostało w 1899 r. przekształcone w Towarzystwo Akcyjne Wyrobów Bawełnianych. Z 200 akcji wartych 5 mln rb., aż 87% należało do rodziny Poznańskich, w tym do Izraela Poznańskiego 156 szt. Jeszcze przed 1910 r. podwyższono kapitał firmy do 10 mln rubli; podzielony był na akcje o wartości 1000 rb. Wskutek rabunkowej gospodarki niemieckich okupantów Łodzi w latach 1914 – 1918 zakład poniósł poważne straty, wyrównane częściowo pożyczkami zaciąganymi w bankach włoskich.
Po 1945 r. znacjonalizowane zakłady nosiły imię Juliana Marchlewskiego. Od 1995 r. uległy stopniowej likwidacji. Dzisiaj w zrewaloryzowanych budynkach znajduje się centrum handlu i rozrywki “Manufaktura”. Charakterystyczna brama z parkanem i budynek Zarządu Spółki łączą się z pałacem przemysłowca (dziś Muzeum Miasta Łodzi), którego budowę zakończono ostatecznie w 1902. Do kompleksu zabytkowych budynków należą także położone po drugiej stronie ulicy domy familijne i dawny dom kultury.
Źródło: Księga Fabryk Łodzi.
Zdjęcia: dr. Jacek Urbańczyk/ POLISH NEWS
