Po raz kolejny tu, w tym miejscu, przypominam, że cztery lata temu pierwszy raz obchodziliśmy rocznicę wielkiego bohaterskiego zrywu Warszawiaków. Ale można też powiedzieć, że to rocznica wielkiego, bohaterskiego zrywu naszego narodu. Obchodzimy rocznicę początku wielotygodniowej bitwy na ulicach Warszawy, którą prowadziła armia właściwie nieuzbrojona. Prowadziła ją z wielkimi sukcesami. A pod drugiej stronie stała, mimo przegrywanej wojny, samodzielnie największa potęga militarna świata – hitlerowskie Niemcy. Ta bitwa na ulicach Warszawy pokazała, co znaczy determinacja i odwaga, co znaczy wola zwycięstwa, co w końcu znaczy wola wolności,niepodległości, ale i odpłaty za wieloletnie krzywdy, za straszliwą okupację lat 1939-1944. Powstanie Warszawskie było decyzją tyle samo tragiczną, co w ówczesnej sytuacji niezbędną, to była ostatnia próba utrzymania niepodległej Polski. Armia sowiecka wchodziła już na praskie przedmieścia Warszawy. Mieliśmy za sobą doświadczenie Wilna i Lwowa. Było oczywiste, że albo Warszawa zostanie opanowana przez Polaków i może pojawi się tam polski rząd z Londynu, albo żadnych szans na utrzymanie niepodległości nie ma. Pamiętamy, że 1 sierpnia 1944 roku w Lublinie działał już Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego, grupa renegatów, która w imieniu obcego mocarstwa była przygotowywana do rządzenia Polską.
Decyzja była więc niezbędna, chociaż kosztowała życie może 180 tysięcy, może 200 tysięcy mieszkańców Warszawy. Kosztowała życie dziesiątki tysięcy żołnierzy. Trzeba też jasno powiedzieć, że kosztowała życie wielu tysięcy naszych przeciwników, bo walki były wyjątkowo zacięte i armia niemiecka poniosła bardzo wysokie straty. Ale pamiętajmy też o tym, że racja nie była tu po dwóch stronach, była tylko i wyłącznie po jednej, po naszej. Te straty wskazują na determinację naszych żołnierzy, na ich twardość, na ich odwagę. Pamiętajmy, że mieliśmy przecież do czynienia z armią ochotniczą, to nie byli ludzie, którzy w wojennym rzemiośle szkolili się w prawdziwych szkołach oficerskich, w normalnej dwuletniej służbie wojskowej. Podchorążówki to były szkolenia nocne, gdzieś tam pod Warszawą, w jakichś lasach, bardzo często bez broni, bo było jej zbyt mało. Żołnierze szkoleni byli często jeszcze w znacznie mniejszym stopniu, a mimo to potrafili osiągnąć takie sukcesy.
Przeciwnicy Powstania Warszawskiego, albo inaczej, przeciwnicy obchodzenia jego rocznicy, jako rocznicy klęski, nie biorą jednej rzeczy pod uwagę – my nie obchodzimy rocznicy klęski, my obchodzimy rocznicę tragiczną, ale niezbędną w naszej historii, my czcimy bohaterów, czcimy wyjątkowo bohaterską armię! Czcimy i czcić będziemy, w każdy dostępny sposób. Za chwilę odbędzie się ceremonia nadania kolejnych orderów tym, którzy dziś żyją, i tym, których już od dawna nie ma wśród nas, którzy zginęli jeszcze w czasie II wojny światowej.
Powtarzam po wielokroć – te uroczystości odbywają się dużo za późno. Gdyby inny los zgotowano nam po roku 1945, powinny się odbywać 60 i więcej lat temu, ale nawet uwzględniając, że wolność przyszła do nas dopiero w roku 1989, to i tak mamy tu prawie 20 lat spóźnienia. Dlaczego? Ponieważ wolna Polska, podkreślam, wolna, zwana III Rzeczypospolitą, chciała mieszać to, co dobre i to, co złe. Chciała odejść od pewnych elementarnych ocen. Dlaczego? W imię określonych interesów. Nie w imię pokoju społecznego, nie w imię sprawiedliwości, tylko w imię ochrony interesów, które z interesami naszego kraju nie miały nic wspólnego i ze swej natury mieć nie mogły. Natomiast miały dużo wspólnego z interesami tych, którzy władzę chcieli zamienić we własność, którzy w nowym społeczeństwie chcieli być też grupą uprzywilejowaną. Muszę powiedzieć, że w znacznym stopniu to się udało. Choć nie do końca, choć byli ludzie od roku 1989, którzy to niebezpieczeństwo dostrzegali. Byli oni jednak atakowani, wręcz niszczeni, często przy użyciu policyjnych metod, w pierwszej połowie lat 90-tych. Mam nadzieję, że tego rodzaju czasy już nie wrócą. Mam nadzieję, choć nie mam pewności, bo ostatnie miesiące dostarczają tutaj przykładów bardzo, ale to bardzo niepokojących. Sądzę jednak, że to tylko czas przejściowy. Że to próba wykazania, że mówiąc przed rokiem, dwoma i trzema, że ktoś w Polsce grozi demokracji, nie mówiło się pustych słów, a były to słowa puste. Wtedy to właśnie w Polsce usiłowano wprowadzić równość ludzi wobec prawa. Tak, że ci, którzy byli potężni mieli się czego bać, jeżeli mieli coś na sumieniu. Mam nadzieję, że gdy w następnym roku będziemy obchodzić kolejną, 65. rocznicę powstania, to ten czas, który przeżywamy dzisiaj będziemy mieć już za sobą, że będę mówił wyłącznie o bohaterstwie tych, którzy 64 lata temu oddali swoje życie lub którzy przeżyli, ale nie odebrali należnej nagrody.”
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Lech Kaczyński wręczył odznaczenia bohaterom tamtych dni oraz osobom zaangażowanym w dokumentowanie i pielęgnowanie pamięci o najnowszej historii Polski.
Odznaczeni zostali:
za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej
Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski
pośmiertnie:
1. gen. Antoni Chruściel „Monter”
2. Jan Rodowicz „Anoda”
za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej, za patriotyczną postawę i niezwykłą odwagę wykazaną w ratowaniu życia ludzkiego, za działalność na rzecz utrwalania prawdy historycznej o losach Narodu Polskiego
Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski
3. ks. Zbigniew Zdzisław Lipiński
za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej, za działalność na rzecz środowisk kombatanckich
Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski
4. Jerzy Bartnik „Magik”
Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski
5. Antoni Cholewa-Huczyński
6. Zbigniew Grap
7. Lucjan Spletsteser
8. Maria Prorok
9. Budzimira Wojtalewicz – Winke
pośmiertnie:
10. Zbigniew Dziakoński
Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski
11. Jan Baniszewski
12. Zofia Bernhardt
13. Barbara Boczkowska
14. Lech Brydak
15. Jędrzej Bukowski
16. s. Janina Chmielińska
17. Stefan Dębała
18. Zofia Dudkowiak
19. Maria Karaczun
20. Krzysztof Kijak
21. Mieczysław Kluge
22. Halina Kondracka
23. Kazimierz Koziński
24. Barbara Kulińska – Rembielińska
25. Ewa Lella
26. Edward Łazowski
27. Zdzisław Michalski
28. Ryszard Nowicki
29. Kazimierz Olesiński
30. Danuta Orłowska
31. Lucyna Petrus
32. Feliks Pędrycz
33. Władysław Rosiński
34. Marian Rozwenc
35. Władysław Rudno-Rudziński
36. Barbara Sowińska
37. Alicja Stachecka
38. Zofia Stpiczyńska
39. Władysław Strumiłło
40. Elżbieta Suchecka
41. Lech Węgrzecki
42. Aleksander Więckowski
43. Zdzisław Zaborski
pośmiertnie:
44. Edward Brama
45. Ryszard Walaszek
za wybitne osiągnięcia w dokumentowaniu, gromadzeniu i upowszechnianiu wiedzy o najnowszej historii Polski
Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski
46. Zygmunt Walkowski
* * *
gen. Antoni Chruściel „Monter”, od 1909 r. brał udział w tajnym skautingu w Jarosławiu, podczas I wojny światowej, walczył jako ochotnik polskiego Legionu Wschodniego Brał też udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Za wykazane wówczas bohaterstwo został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari oraz Krzyżem Walecznych. Podczas kampanii wrześniowej 1939 r. walczył m.in. w bitwie nad Bzurą. Brał też udział w obronie Modlina. Po kapitulacji twierdzy dostał się do niewoli. Po wyjściu na wolność włączył się do pracy konspiracyjnej. Od 1940 r. był członkiem ZWZ. Został szefem sztabu komendanta Okręgu ZWZ-AK Warszawa-Miasto a następnie komendantem Okręgu. Podczas powstania w getcie warszawskim prowadził akcje bojowe odciążające powstańców żydowskich. W okresie Powstania Warszawskiego został dowódcą całości sił zbrojnych Powstania. Po uwolnieniu z niewoli niemieckiej pozostał na emigracji. Pełnił m.in. funkcje delegata Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość” na Stany Zjednoczone. Działał też w Delegaturze WiN w Londynie oraz współpracował z Komitetem „Wolnej Europy” na terenie USA. Zmarł w 1960 r.
Jan Rodowicz „Anoda”, po wybuchu II wojny światowej został członkiem Szarych Szeregów. Brał udział w wielu spektakularnych akcjach: m.in. w akcji pod Arsenałem mającej na celu uwolnienie Jana Bytnara „Rudego” i innych więźniów gestapo. Brał też udział w wykolejeniu i ostrzelaniu pociągu pod Pogorzelą. Walczył w Powstaniu Warszawskim z ramach zgrupowania ppłk Jana Mazurkiewicza „Radosława”. Uczestniczył w walkach o budynek szkoły powszechnej w pobliżu Cmentarza Powązkowskiego. W Powstaniu został trzykrotnie ranny. Nieprzytomnego, ewakuowali na drugi brzeg Wisły żołnierze armii gen. Zygmunta Berlinga. Po wojnie nawiązał kontakt ze swoimi kolegami z Batalionu „Zośka”. Został dowódcą oddziału dyspozycyjnego szefa Obszaru Centralnego Delegatury Sił Zbrojnych Jana Mazurkiewicza. Zajął się prowadzeniem akcji propagandowych skierowanych przeciwko władzy komunistycznej a także brał udział w ekshumacjach poległych żołnierzy. Organizował również pogrzeby poległych. Był jednym z pierwszych żołnierzy batalionu „Zośka” aresztowanych po wojnie przez Urząd Bezpieczeństwa. Zginął w niewyjaśnionych do końca okolicznościach w styczniu 1949 r.
ks. Zbigniew Lipiński, harcerz, działał w środowisku podziemia bydgoskiego. Pomagał w przerzucaniu na teren Generalnej Guberni ludzi poszukiwanych przez gestapo, których zaopatrywał w wykradane przez siebie oryginalne metryki urodzenia i produkował dla nich podrabiane dokumenty. Ludzi ci, brali następnie udział w przygotowywaniu Powstania Warszawskiego Za swoją działalność ks. Lipiński został aresztowany przez gestapo. Poddawano go okrutnym torturom. W 1951 r. przyjął święcenia kapłańskie. Jest mocno zaangażowany w pielęgnowanie pamięci o najnowszej historii Polski. Występował m.in. w telewizji austriackiej i francuskiej.
Jerzy Bartnik „Magik”, w 1943 r. został aresztowany przez gestapo, lecz jako nieletni został wypuszczony na wolność. Wstąpił do oddziałów partyzanckich Jana Piwnika „Ponurego” przebywających w Górach Świętokrzyskich. Wkrótce otrzymał rozkaz powrotu do Warszawy. Następnie jako kurier pojechał do Włoch. Po powrocie do stolicy, wziął udział w Powstaniu Warszawskim, walcząc na Woli, Starym Mieście i Śródmieściu. Po upadku Powstania dostał się do niewoli. Po zakończeniu wojny został na emigracji. Do kraju powrócił w latach 90..
Antoni Cholewa – Huczyński, żołnierz AK. Brał udział w walkach w Legionowie i Puszczy Kampinoskiej podczas Powstania Warszawskiego. Zaangażowany jest w upowszechnianie wiedzy o historii Armii Krajowej i Powstania Warszawskiego.
Zbigniew Grap, pseud. „Kajtek”, „Groźny”, żołnierz AK podczas Powstania, a następnie członek oddziału partyzanckiego Narodowych Sił Zbrojnych. W 1953 r. został aresztowany i skazany na 10 lat więzienia. Na mocy amnestii wyszedł na wolność w 1956 r.
Lucjan Spletsteser, zaangażowany jest w upowszechnianie pamięci o Powstaniu Warszawskim. Dążył do upamiętnienia m.in. miejsc związanych z działalnością Obwodu „Obroża” Armii Krajowej. Zaangażował się w budowę pomnika „Polska Walcząca” w Legionowie.
Maria Prorok, po wybuchu wojny działała w konspiracji. W czasie Powstania Warszawskiego była sanitariuszką w Zgrupowaniu AK „Ruczaj”. Od 1945 r. kierowała Wojskową Służbą Kobiet na Okręg Wielkopolski. Została aresztowana i skazana na 9 lat więzienia.
Budzimira Wojtalewicz-Winke, pseud. „Budka”, była członkiem Szarych Szeregów, zajmowała się kolportażem prasy podziemnej, zdobywaniem lekarstw i żywności. Przewoziła również broń i amunicję. Brała udział w Powstaniu Warszawskim. Po jego upadku znalazła się w obozie w Pruszkowie, skąd uciekła. Od 1980 r. jest członkiem NSZZ „Solidarność”.
Zbigniew Dziakoński, pseud. „Żbik”, „Żbikowski”, był żołnierzem Narodowych Sił Zbrojnych. Został aresztowany i osadzony na Pawiaku, skąd został wykupiony przez konspirację. W Powstaniu Warszawskim walczył na Starym Mieście. Po zakończeniu wojny pozostał na emigracji.
Jan Baniszewski, pseud. „Bibor”, członek Armii Krajowej Obwodu „Obroża”. We wrześniu 1944 r. został aresztowany przez Niemców Został aresztowany w 1946 r. i skazany na 6 lat więzienia. Zwolniony na mocy amnestii w 1947 r.
Zofia Bernhardt, pseud. „Świteź”, brała udział w Powstaniu Warszawskim a po jego upadku została wywieziona do obozów jenieckich w Niemczech. Po uwolnieniu obozu przedostała się do Anglii, gdzie ochotniczo pełniła służbę w polskim lotnictwie.
Barbara Boczkowska, pseud. „Krynica”, członek AK. Uczestniczyła w Powstaniu Warszawskim, po wojnie wyjechała na Podlasie utrzymując kontakt z ukrywającymi się żołnierzami AK.
Lech Brydak, pseud. „Bajbus”, członek Zgrupowania „Krybar” w Powstaniu Warszawskim. Współpracował przy budowie powstańczego wozu pancernego „Kubuś”. Po upadku Powstania osadzony został w Dachau.
Jędrzej Bukowski, pseud. „Kmicic”, żołnierz Powstania Warszawskiego. Po jego upadku wywieziony do obozu w Sandbostel. Po powrocie do kraju został aresztowany i skazany na 5 lat pozbawienia wolności.
s. Janina Chmielińska, pseud. „Chmiel”, była sanitariuszką w Powstaniu Warszawskim, uczestniczyła w patrolach sanitarnych na Górnym Czerniakowie.
Stefan Dębała, pseud. „Stasiek”, żołnierz AK, uczestnik Powstania Warszawskiego. Obecnie zaangażowany jest w działalność kombatancką. Jest też członkiem pocztu sztandarowego.
Zofia Dudkowiak, w Powstaniu Warszawskim była sanitariuszką Polskiego Czerwonego Krzyża. Po upadku Powstania została osadzona w obozie przejściowym w Pruszkowie, a stamtąd, jako jeniec została skierowana na roboty przymusowe do Niemiec.
Maria Karaczun, pseud. „Goryl”, członek Szarych Szeregów, uczestniczka Powstania Warszawskiego. Od 1980 r. była działaczką NSZZ „Solidarność”.
Krzysztof Kijak, pseud. „Traszka”, uczestniczył w Powstaniu w szeregach Zgrupowania „Leśnik”. Został wywieziony do obozu w Głuszynie koło Namysłowa, a później do obozów we Wrocławiu i Oławie.
Mieczysław Kluge, pseud. Karol”, uczestnik Powstania Warszawskiego w szeregach Zgrupowania „Krybar”. Po upadku Powstania został osadzony w obozie jenieckim, a następnie wywieziony na roboty przymusowe do Niemiec, a później do obozu koncentracyjnego w Oranienburgu.
Halina Kondracka, pseud. „Myszka”, była łączniczką w AK od 1942 r. Podczas Powstania została ranna. Obecnie zaangażowana jest w działalność kombatancką.
Kazimierz Koziński, członek ZWZ-AK od 1940 r. Podczas Powstania został ranny. Jest zaangażowany w działalność kombatancką.
Barbara Kulińska – Rembielińska, członek Narodowych Sił Zbrojnych. W 1943 r. wstąpiła do AK. Obecnie zaangażowana jest w działalność kombatancką oraz upamiętnianie miejsc i wydarzeń związanych m.in. z Powstaniem Warszawskim.
Ewa Lella, harcerka, sanitariuszka i ochotniczka w Powstaniu Warszawskim. Po jego upadku została deportowana do Niemiec do obozu kobiecego. Po wyzwoleniu obozu wstąpiła do Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka.
Edward Łazowski, pseud. „Ryś I”, od 1939 r. w ZWZ-AK. Uczestnik Powstania Warszawskiego, a po jego upadku osadzony w obozie w Sanbostel.
Zdzisław Michalski, pseud. „Sokół”, brał udział w konspiracji od 1941 r. W Powstaniu Warszawskim walczył w batalionie „Miotła”. Po kapitulacji Powstania trafił do obozu jenieckiego w Sandbostel.
Ryszard Nowicki, pseud. „Sokół”, członek Szarych Szeregów. Od 1944 r. służył w Zgrupowaniu „Leśnik”. Walczył m.in. na przedpolach Dworca Gdańskiego. Od 1961 r. był kierowcą rajdowym. Pięciokrotnie był Mistrzem Polski, uczestniczył też w rajdzie Monte Carlo.
Kazimierz Olesiński, członek Szarych Szeregów od 1942 r. Uczestniczył w Powstaniu Warszawskim, a po jego upadku został wywieziony do obozu pracy przymusowej w Niemczech.
Danuta Orłowska, pseud. „Teresa”, członek Szarych Szeregów. Brała udział w kolportażu prasy podziemnej i w akcjach „małego sabotażu”. Podczas Powstania była sanitariuszką.
Lucyna Petrus, w latach 1943-44 służyła w szeregach Wojskowej Służby Kobiet. W Powstaniu Warszawskim służyła w Zgrupowaniu „Leśnik”. Została ranna. Osadzono ją w obozie w Pruszkowie.
Feliks Pędrycz, członek Szarych Szeregów od 1942 r. Brał udział w Powstaniu Warszawskim. Obecnie jest zaangażowany w działalność kombatancką. Jest chorążym sztandaru Szarych Szeregów.
Władysław Rosiński, uczestnik Powstania Warszawskiego w szeregach Zgrupowania AK „Chrobry II”. Obecnie jest zaangażowany w działalność kombatancką. Jest m.in. chorążym pocztu sztandarowego.
Marian Rozwenc, pseud. „Kruk”, W Powstaniu Warszawskim walczył na Mokotowie. Został ranny w drugiej połowie sierpnia na rogu ul. Madalińskiego i Kazimierzowskiej. W szpitalu powstańczym spędził swoje 20. urodziny.
Władysław Rudno-Rudziński, pseud. Jastrząb”, walczył w ramach batalionu „Kiliński”, kompanii szturmowej „Stefan”. Brał udział w zdobywaniu gmachu „Pasty”.
Barbara Sowińska, od 1940 r. była członkiem i zastępową drużyny harcerek w Hufcu Warszawa Śródmieście. Brała udział w Powstaniu Warszawskim. Po jego upadku została osadzona w obozie w Pruszkowie. Zaangażowana jest w działalność kombatancką.
Alicja Stachecka, pseud. „Gil”, od 1942 r. w Armii Krajowej. Podczas Powstania pracowała w szpitalu zakaźnym, którego pracownicy mieli chronić rannych żołnierzy AK oraz ratować młodych ludzi przed wywózką na roboty przymusowe do Niemiec.
Zofia Stpiczyńska, pseud. „Zosia”, była sanitariuszką w Powstaniu Warszawskim. Podczas walk przenosiła rannych na punkt opatrunkowy i pełniła dyżury przy ciężka rannych. Obecnie zaangażowana jest w działalność kombatancką, organizuje opiekę nad miejscami pamięci poległych powstańców.
Władysław Strumiłło, pseud. „Krakowiak”, od 1943 r. żołnierz Narodowych Sił Zbrojnych. W Powstaniu Warszawskim walczył w szeregach Zgrupowania „Chrobry II”. Po wojnie walczył nadal w ramach oddziału „Orlika” na Lubelszczyźnie. Został aresztowany w 1945 r. i skazany na 4 lata więzienia.
Elżbieta Suchecka, od 1942 r. służyła w Szarych Szeregach. Obecnie zaangażowana jest w działalność upamiętniającą wydarzenia związane z najnowszą historią Polski. M.in. przyczyniła się do powstania pomnika upamiętniającego harcerzy poległych podczas Powstania.
Lech Węgrzecki, żołnierz AK, brał udział w Powstaniu Warszawskim gdzie został ranny, był również żołnierzem 1 Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka.
Aleksander Więckowski, pseud. „Olek”, żołnierz Armii Krajowej. Uczestniczył w Powstaniu Warszawskim. Po jego upadku został wywieziony do Niemiec. W 1945 r. przedostał się do Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka.
Zdzisław Zaborski, pseud. „Błyskawica”, od 1943 r. w Armii Krajowej. Obecnie aktywnie uczestniczy w zbieraniu materiałów historycznych AK. Brał udział w wydawaniu periodyków historycznych dokumentujących m.in. działalność ZWZ i AK na terenie Okręgu AK „Obroża” i zgrupowania „Kampinos”.
Edward Brama, pseud. „Edek”, był młodocianym żołnierzem w Powstaniu Warszawskim w szeregach Zgrupowania AK „Chrobry II”. Był dwukrotnie ranny. Po upadku Powstania trafił do niewoli niemieckiej.
Ryszard Walaszek, pseud. „Pedek”, od 1942 r. żołnierz Armii Krajowej. Zaangażowany jest w działalność kombatancką. Zajmuje się zbieraniem i porządkowaniem dokumentacji historycznej związanej m.in. w Powstaniem Warszawskim.
Zygmunt Walkowski, jest badaczem i dokumentalistą najnowszej historii Polski, w tym Powstania Warszawskiego. Od 1955 r. pracował w Wytwórni Filmów Dokumentalnych lecz został zwolniony w 1982 r. za działalność w „Solidarności”. Na swoim koncie ma m.in. filmową rekonstrukcję kronik Powstania Warszawskiego.
Źródlo: http://www.prezydent.pl