Nabożeństwa czerwcowe i polski kult Serca Jezusa
O znaczeniu kultu Serca Chrystusa dla milionów Polaków świadczy popularność Jego wizerunków wykonywanych różnymi technikami artystycznymi, które przez stulecia obowiązkowo znajdowały się w każdym polskim domu. Odbywające się codziennie w czerwcu nabożeństwo do Serca Pana Jezusa, przypominające o Jego miłosierdziu, jest po majowym kolejną popularną polską praktyką religijną.
Karol Wojtyła, jeszcze zanim został papieżem Janem Pawłem II, napisał w liście pasterskim w 1965 roku, że Polska jest drugą ojczyzną kultu Najświętszego Serca Jezusa i zachęcał rodaków do jego praktykowania. Kluczowe dla rozwoju tej adoracji są objawienia we Francji w XVII wieku, ale to Polacy w różnych okresach historycznych dawali jej nowe, silne tchnienie.
Jeszcze zanim po raz pierwszy 27 grudnia 1673 roku, a następnie dwa razy w kolejnym roku, Małgorzacie Marii Alacoque, wizytce z klasztoru Paray-le-Monial w Burgundii, późniejszej świętej, ukazał się Jezus i wskazał na swoje Serce ‒ choć zranione grzechami ludzi, to pełne miłości do wszystkich, którzy zwracają się do Niego ‒ polski jezuita, mistyk i kaznodzieja, ojciec Kasper Drużbicki, zainicjował Uroczystość Najświętszego Serca Pana Jezusa, stając się prekursorem kultu Serca Chrystusa w Europie.
Modlitwy do Niego innej francuskiej wizytki, Anny Magdaleny Rémuzat, podczas zarazy w Marsylii w 1720 roku, doprowadziły do stworzenia Litanii do Serca Jezusowego. Początkowo miała dwadzieścia sześć wezwań, następnie dopisano siedem, by uzyskać tyle, ile lat żył Chrystus wśród ludzi.
Adam Chelstowski / Forum
Kolejny krok w rozpowszechnieniu kultu Serca Jezusa zrobili Polacy, konkretnie polscy biskupi. W 1764 roku, w roku koronacji Stanisława Augusta Poniatowskiego, w trudnej sytuacji politycznej Rzeczpospolitej Obojga Narodów ‒ jak się okazało na osiem lat przed pierwszym rozbiorem ‒ napisali memoriał do papieża Klemensa XIII, aby ustanowił święto dedykowane Najświętszemu Sercu Jezusa. Ojciec święty przychylił się do prośby. Nowe święto stało się przywilejem dla Polski oraz dla Konfraterni Najświętszego Serca Jezusa w Rzymie i dla zgromadzenia sióstr wizytek. Dopiero w 1856 roku papież Pius IX rozszerzył święto na cały Kościół katolicki, a ostatniego dnia 1899 roku papież Leon XIII oddał w opiekę Sercu Jezusowemu wspólnotę wiernych i cały rodzaj ludzki.
Pociechę i siłę w kulcie do Serca Jezusa przepełnionego miłością do potrzebujących odnajdywali Polacy w czasie zaborów. Przewodnikami tej duchowej relacji byli światli księża, wśród nich prymas Mieczysław Ledóchowski i biskup Józef Pelczar. Prymas Ledóchowski nie poddał się pruskiemu Kulturkampfowi. Nie zgodził się na zniesienie języka polskiego w nauczaniu religii, a diecezje poznańską i gnieźnieńską powierzył Sercu Jezusa. Za swoją postawę był więziony. Biskup Pelczar w 1894 roku założył w Krakowie Zgromadzenie Służebnic Najświętszego Serca Jezusa, popularnie zwany sercankami, których jednym z głównych zadań była działalność dydaktyczno-wychowawcza. Natomiast w Lublinie, drugim po Krakowie największym mieście w zaborze austriackim, powstało bractwo Najświętszego Serca Jezusowego o patriotycznym charakterze. Udało mu się przetrwać przez kilkadziesiąt lat aż do chwili, kiedy Austriacy, w obawie przed jego wpływami na polską młodzież, zadecydowali o kasacji tej religijnej organizacji.
Wobec widma kolejnego zniewolenia Polski, chwilę po odzyskaniu przez nią niepodległości i w obawie przed zalaniem Europy przez bolszewików, polscy biskupi na czele z prymasem Polski Edmundem Dalborem na Jasnej Górze, w dniu 27 lipca 1920 roku, kilkanaście dni przed cudem nad Wisłą, zawierzyli Ojczyznę Najświętszemu Sercu Pana Jezusa. Niespełna rok później, po zwycięstwie nad Rosją sowiecką, 3 czerwca 1921 roku, na Małym Rynku w Krakowie oddali Polskę w opiekę Sercu Jezusa.
Znowu poprosili o Jego moc dla rodaków doświadczonych jarzmem komunistycznym 28 października 1951 roku. Tego dnia główne nabożeństwo odnawiające akt zawierzenia Polski Sercu Jezusa odprawił na Jasnej Górze prymas Stefan Wyszyński. Jednocześnie z tą samą intencją odprawiono msze święte we wszystkich kościołach w Polsce. Akt był odnawiany jeszcze trzykrotnie w ostatnich dziesięcioleciach: w 1975 roku, 2011 i 2021.
Jan Paweł II był wielkim orędownikiem nabożeństwa do Serca Jezusa. Papież Franciszek poświęcił Jemu jedną z ostatnich swoich encyklik – „Dilexit nos” („On nas umiłował”) ukazała się w październiku 2024 roku.
O znaczeniu kultu Serca Chrystusa dla milionów Polaków świadczy popularność Jego wizerunków wykonywanych różnymi technikami artystycznymi i przez twórców zarówno profesjonalnych, jak i amatorów. Masowo produkowane obrazy z Panem Jezusem i Jego Sercem, z którego wydobywają się promienie, otoczonego koroną cierniową, zwieńczonego krzyżem albo samego Serca z opisanymi atrybutami można było kupić na setkach odpustów w całej Polsce w minionym stuleciu. Wieszano je w domach zwykle obok wizerunku Serca Najświętszej Maryi Panny.
Przed drugą wojną światową ustalił się w Polsce wzór przedstawienia Jezusa z gorejącym Sercem dzięki twórczości malarza Adolfa Hyły, ucznia Jacka Malczewskiego, autora najbardziej znanego wizerunku Jezusa Miłosiernego. Hyła namalował też trzydzieści siedem razy Serce Jezusa. Obrazy trafiły między innymi do placówek jezuitów, na przykład domu rekolekcyjnego w Częstochowie i Kolegium Księży Jezuitów w Krakowie. W kilku parafiach na południu Polski można spotkać obrazy Serca Jezusa autorstwa Antoniego Szopy, ucznia Jana Matejki.
Święto Najświętszego Serca Jezusa obchodzone jest w piątek po oktawie Bożego Ciała. Przypomina o miłości Boga do ludzi i jednocześnie mobilizuje do walki z grzechami, do refleksji i duchowej odnowy. W czerwcu Kościół katolicki wspomina również męczenników, którzy oddali życie za krytykę niemoralności, wśród nich Świętego Justyna i Świętego Jana Chrzciciela, a także ostrzegających przed fałszywymi nauczycielami świętych Piotra i Pawła.
Nabożeństwa do Serca Jezusa, czyli „czerwcowe” stanowią przedłużenie odbywających się w maju nabożeństw „majowych” poświęconych Matce Boskiej, co podkreśla naturalną, ludzką więź matek i dzieci oraz potrzebę opieki nad słabszymi i wszystkimi znajdującymi się w trudnym położeniu. W Polsce to wciąż żywe kulty. Jan Paweł II mówił, że Serce Jezusa „łączy miłość do Boga z miłością bliźniego”.
Karolina PREWĘCKA
dziennikarka, publicystka i pisarka, autorka książek – wywiadów-rzek i biografii, m.in. Bohdanem Łazuką i Stanisławą Celińską.
źródło: DlaPolonii.pl
