fot: pl.freepik.com
Zwyczaje noworoczne w Polsce
Średniowieczna tradycja
Tradycja urządzania zabaw karnawałowych pamięta epokę średniowiecza. Ekspert etnografii Zygmunt Gloger wytłumaczył znaczenie słowa karnawał, pochodzącego od włoskiego “carne vale”, czyli “żegnaj mięso”. Nazwa ta nawiązywała do tego, iż zaraz po okresie karnawału, nadchodził czas Wielkiego Postu.
Tłuste jedzenie
Zimowe miesiące były okresem w trakcie, którego nie należało pościć czyli wystrzegać się od pokarmów mięsnych i tłustych. Dlatego też organizowano chętnie huczne bale połączone z wielkim ucztowaniem. W Warszawie organizowano wielkie bale, bardzo regularnie. Ażeby nikt nikogo nie podejrzewał, że zjadł zbyt dużo tłustych pokarmów, na balach tych używano masek, zasłaniających twarze. Bale maskowe zwane redutami. Tego rodzaju imprezy uskutecznił po raz pierwszy Włoch Salwadore, który w siedemnastym stuleciu prowadził lokal gastronomiczny w Polsce. Początkowo uczestnikami takiego balu, bywała jedynie elita. Z czasem bawiły się też i niższe stany.
W czasach Grubego
W czasach Augusta III Sasa, bale karnawałowe zaczęto organizować w teatrach. Karnawał był czasem dobrobytu i rozwoju dla krawców, fryzjerów, no i rzecz jasna dla cukierników. W ramach zabawy organizowano także szalone kuligi, zakończone spożywaniem słodkich bab i gorącego bigosu.
Fot: blog.tradycjemuzyczne.imit.org.pl
Pod wiejską strzechą
Przez polskie wsie przemierzały korowody przebierańców. Każdy karnawałowy orszak otwierał „książę zapust” posiadający przebranie stracha. Za nim podążała młodzież przebrana za babę, bociana, diabła, doktora, dziada, konia, kominiarza, kozę i śmierć. Barwny korowód odwiedzał domy kawalerów i panien na wydaniu. Po przekroczeniu progu domu, zarówno goście jak i mieszkańcy śpiewali i recytowali wesołe wierszyki. Na Mazowszu w orszaku tym szła dodatkowo Cyganka i Żydówka.
Na wschodzie Polski
Na ziemi chełmskiej w czasie karnawału, ludność każdego dnia zbierała się w tak zwanych „wieczernicach”, czyli po prostu w chatach posiadających większe izby. Kobiety przy przędzeniu lub też podczas darcia pierza, w karnawałowe wieczory opowiadały sobie różne niesamowite legendy i bajdy o duchach. Spotkania te lubili przerywać wiejscy chłopcy, którzy wbiegali do takiej izby i płatali różne figle.
Region Podlasia
Na Podlasiu co sobotę w czasie karnawału, młodzież odwiedzała wszystkich swoich znajomych w okolicy. Na płocie na szczęście zawieszano wówczas białe kokardy, które mogła zdjąć jedynie panna na wydaniu. Przed zabawą kawalerowie udawali się do rodziców panien, czy pozwolą oni córce uczestniczyć w takiej zabawie.
Pomorze
Na Pomorzu domy tamtych mieszkańców odwiedzały „dziady”. Były to osoby ubogie, które modliły się oni w progu mieszkania z jego właścicielem o szczęście i zdrowie, a po zakończonej modlitwie, wyciągali rękę po tak zwany „datek”. Gdy ktoś odmówił ofiarowania takiego datku, źle wróżyło to dla niego w Nowym Roku.
Spotkania w karczmie
W całej Polsce mężczyźni spotykali się wieczorami w karczmach, gdzie podczas picia alkoholu, oddawali się zabawom przy muzyce lub grze w karty. Karnawał był nie tylko okresem hucznych zabaw, ale też i zalotów. To był czas swatania, a przy okazji szykowania wiana dla córek. Pod koniec karnawału, odbywało się spotkanie kobiet. Śmiały się one z mężczyzn i często przebierały się one za nich. Tradycja ta jest bardzo długa, wymienia się ten fakt nawet w zapiskach szesnastowiecznych i nazywa się go „kobiecym karnawałem”. Mężatki często organizowały karnawałowe imprezy, przy alkoholu i sprośnych żartach.
Ewa Michałowska- Walkiewicz
