Modlitwa przed bitwtą. Racławice- Józef Chełmoński
Insurekcja kościuszkowska
Dzień 4 kwietnia 1794
Powstanie kościuszkowskie, to zbrojny zryw narodowy wymierzony przeciwko Rosji i Prusom, jako naszym zaborcom. Miało ono miejsce po klęsce wojny polsko- rosyjskiej, rozpoczętej w 1792 roku.
Dyktatura rosyjska
Ziemie Rzeczpospolitej, były można powiedzieć okupowane przez wojska rosyjskie. Władze konfederacji targowickiej były pod dyktandem Rosji i posłów rosyjskich, zatem przeprowadziły one likwidację dzieła Konstytucji 3 Maja, tak ważnego dla Polaka Patrioty. Wojska rosyjskie dokonywały wielu grabieży połączonych z represjami politycznymi wobec Polaków. Nastąpiło wówczas załamanie gospodarcze i finansowe państwa polskiego.
Stan polskiej bankowości
W czasie tym upadło siedem największych banków warszawskich, łącznie z Domem Bankowym Piotra Fergusona Teppera. Potęgowała się niesamowita drożyzna żywności. Targowiczanie wprowadzili dodatkowo uciążliwą dla Polaków cenzurę, zakazując wyrażania opinii krytycznych wobec rządów konfederacji targowickiej i carycy Katarzyny II. Zlikwidowano także proreformatorskie tytuły prasowe. W księgarniach przeprowadzano spisy książek zakazanych, krzewiących patriotyzm i kulturę polską.
W Podgórzu
W dniu 11 września 1793 roku Tadeusz Kościuszko spotkał się w Podgórzu z przedstawicielami sprzysiężenia krajowego, gdzie omówił plany przebiegu powstania. Dnia 11 lutego 1794 roku Rada Nieustająca, rozpatrzyła notę spisaną przez posła rosyjskiego, który uzależniał udzielenie gwarancji dla pożyczki zagranicznej od przeprowadzenia redukcji polskiego wojska. Plany redukcji armii konnej, opracowali generał Jan Cichocki oraz generał Jan Henryk Dąbrowski. W lutym 1794 roku, Rada Nieustająca zatwierdziła nowe etaty armii koronnej. Już dnia 21 lutego 1794 roku, Rada Nieustająca na polecenie posła rosyjskiego Osipa Igelstroma, uchwaliła redukcję wojska Rzeczypospolitej o połowę oraz przymusowy werbunek zredukowanych żołnierzy polskich, do wojska rosyjskiego i pruskiego. Była to wyraźna prowokacja, która spowodowała wybuch powstania.
Dzień 12 marca
Insurekcja rozpoczęła się dnia 12 marca 1794 roku, kiedy to generał Antoni Madaliński odmówił poddania redukcji oddziałów Wielkopolskiego Wojska. Na jego czele wyruszył zatem z Ostrołęki, w kierunku Krakowa. Po odprawie oficerów garnizonu krakowskiego Tadeusz Kościuszko wraz z Józefem Wodzickim, udali się na nabożeństwo do kościoła kapucynów krakowskich i zaraz po wysłuchaniu kazania, w domku loretańskim złożyli u stóp ołtarza szable, które zostały poświęcone przez ojca gwardiana. Następnie ująwszy szable w dłonie ślubowali, że gotowi są oddać swoje życie dla obrony Ojczyzny.
Przysięga Tadeusza Kościuszki, obraz W. Kossaka
W dniu 24 marca 1794 roku
Około godziny 10 na rynku krakowskim w dniu 4 kwietnia wspomnianego roku, pojawił się Tadeusz Kościuszko, po czym odczytano akt powstania. Zaraz po naczelnik Kościuszko, złożył uroczystą przysięgę przysięgę. ..Ja, Tadeusz Kościuszko Tadeusz przysięgam w obliczu Boga całemu Narodowi Polskiemu, iż powierzonej mi władzy na niczyj prywatny ucisk nie użyję, lecz jedynie jej dla obrony całości granic, odzyskania samodzielności Narodu i ugruntowania powszechnej wolności używać będę.. Na Wawelu zabrzmiał wówczas dzwon Zygmunta, a mieszkańcy miasta przypinali sobie kokardy w barwach flagi Francji, interpretowanych wówczas jako uniwersalny symbol walki o wolność. Mimo powszechnego entuzjazmu panującego po niemal dwóch latach od klęski Rzeczypospolitej w starciu z Rosją, sytuacja w jakiej znajdowały się siły rozpoczynającego się powstania była bardzo trudna. Okupujące Rzeczpospolitą siły rosyjskie posiadały ogromną przewagę, pozwalającą ich dowódcom na zduszenie zrywu w zarodku, tak aby nie rozlał się poza Małopolskę. Aby przetrwać siły powstańcze potrzebowały szybkiego zwycięstwa wzmacniającego morale walczących.
W dniu 4 kwietnia 1794
230 lat temu, w dniu 24 kwietnia 1794 roku, na polach wsi Racławice wojska powstańcze pod wodzą Tadeusza Kościuszki rozbiły siły rosyjskie gen. Aleksandra Tormasowa. Zwycięstwo dało bodziec do wybuchu powstania w innych regionach Rzeczypospolitej.
Walcząca Polska
W ciągu 8 miesięcy powstania kościuszkowskiego, strona polska zmobilizowała do walki około 150 000 ludzi, z tego blisko 100 000 do służby w oddziałach regularnych, 50 000 polskich powstańców, służyło w milicji i pospolitym ruszeniu. W obozach i w powstańczych oddziałach liniowych przebywało 70 000 ludzi. Na Syberię zesłano dwadzieścia tysięcy powstańców. Generałowie rosyjscy w nagrodę za stłumienie powstania obdarzeni zostali dobrami w polskich majątkach, które zostały im nadane jako ziemie skonfiskowane uczestnikom powstania.
Jan Matejko, Kościuszko pod Racławicami. Muzeum Narodowe w Krakowie/ pl.wikipedia.org
Powstanie zakończyło się całkowitą klęską, po której nastąpił III rozbiór Polski. Już dnia 22 lipca 1794 roku Katarzyna II oznajmiała Prusom i Austrii, że….nadszedł czas aby trzy dwory podjęły kroki nie tylko dla ugaszenia ostatniej iskry pożaru, który wybuchł w sąsiednim kraju, lecz także dla zapobieżenia, aby kiedykolwiek jeszcze z popiołów powstał nowy płomień.
Ewa Michałowska – Walkiewicz
