Herbaciana miłość w Krynkach
Herbata należy do grona najpopularniejszych napojów świata. Jest to napar przyrządzony z liści i pąków grupy roślin z rodzaju kamelia, z rodziny herbatowatych. Napar ten zaparza się nie tylko z liści i pąków, ale również z pozostałości po nich, czyli z tzw. odsiewu lub pyłu herbacianego, stosowanych w herbatach ekspresowych.
Fenomen herbaty
Kamelie uprawia się głównie w południowej i południowo-wschodniej części Azji. W powszechnej opinii za ojczyznę herbaty uznawane są Chiny, gdyż tam właśnie odkryto możliwości pozyskiwania naparów z liści określonych roślin. Chiny cały czas pozostają jej największym producentem. Jednak potentatami w produkcji herbaty na światowy rynek są także Indie, Kenia, Sri Lanka, Turcja, Wietnam, Iran, Indonezja, Argentyna oraz Japonia. Tam właśnie znajdują się najlepsze warunki środowiska przyrodniczego dla rozwoju plantacji herbacianych. Na świecie istnieje wiele podziałów i klasyfikacji herbat, m.in. wynikający z odrębnego procesu jej obróbki, rodzaju i wyglądu liści. Jednym z przykładów jest podział na herbatę czarną, zieloną, białą, pu-erh (czerwoną), ulung (niebieską), aromatyzowaną i prasowaną.
Przeciwutleniacze
Herbata jest przede wszystkim źródłem przeciwutleniaczy dzięki dużej zawartości katechin. Zawiera również taniny, teaninę, jony fluorkowe, alkaloidy purynowe, czyli kofeinę, teobrominę oraz teofilinę. Jest bogata w witaminy: A, B1, B2, C, E i K. Dzięki swojemu składowi chemicznemu działa na organizm pobudzająco, wpływa na rozszerzenie naczyń krwionośnych, a tym samym na prawidłowe działanie układu krążenia, serca i płuc oraz wykazuje działanie przeciwmiażdżycowe. Ma również wiele innych zalet dla naszego zdrowia: działa przeciwdrobnoustrojowo, hamuje rozwój paradontozy, a przede wszystkim wpływa na moczopędność. Pozytywnie wpływa na włosy i skórę. Niektóre badania wykazały przeciwnowotworowe działanie herbaty. Herbata ma też zastosowanie w kosmetologii i sztuce kulinarnej.
Drogi herbaty: Azja
Pierwsze pisane źródła dotyczące herbaty pochodzą z X wieku p.n.e.. Do Chin dotarła z górskich obszarów południowej Azji. Najwięcej wzmianek o herbacie można odnaleźć, studiując historię cywilizacji starożytnych Chin, np. „Księgę herbaty” autorstwa Lu Yu z VIII w.n.e. Przez długi okres uznawana była za lekarstwo. Następnie herbata z Chin trafiła do Japonii. Tam narodziła się znana ceremonia parzenia sproszkowanej, zielonej herbaty – cha-no-yu. Zarówno w Chinach, jak i w Kraju Kwitnącej Wiśni, do dziś kultywowane są tradycje związane z uprawą, przyrządzaniem i kulturą jej picia. Do Indii herbata przywędrowała z Chin w formie masali czaju. Stamtąd, za pośrednictwem dróg handlowych, dotarła do krajów arabskich. W XVI wieku, dzięki kontaktom dyplomatycznym Rosji i Chin, herbata stawała się elementem kultury europejskiej. W 1618 roku, car Michał I Romanow otrzymał herbatę w prezencie od cesarza Chin. Do dzisiaj Rosjanie kultywują przygotowywanie herbaty w samowarach. Ostatecznie jednak przyjęto, że do Europy herbatę przywieźli Holendrzy, a miało to miejsce na początku XVII wieku. W 1658 roku kupiec Thomas Garraway, sprowadził kamelie na stary kontynent i tym samym rozpoczęła się historia angielskiej herbaty.
Herbata w Anglii
W XIX wieku Brytyjska Kompania Wschodnioindyjska stała się potentatem w uprawie herbaty w Azji. Brytyjczycy uczynili z herbaty cos w rodzaju symbolu narodowego. Przejawia się to w praktykowaniu zwyczaju picia angielskiej herbaty popołudniowej, o godzinie 17:00. Zwyczaj ten narodził się w XIX wieku, a jego prekursorką miała była księżna Anna Russell, która w oczekiwaniu na kolację postanowiła raczyć się herbatą. Tradycja słynnej Five o’clock rozpowszechniła się dzięki propagowaniu właściwości prozdrowotnych herbaty, a także dzięki chęci naśladowania tego iście „arystokratycznego” zwyczaju. Na przestrzeni dziejów w krajach europejskich powstawały różnego rodzaju kombinacje naparów herbacianych, np. bawarka, która zrodziła się we Francji i pierwotnie była mieszaniną herbaty z leczniczym syropem z paproci, a jej nazwa pochodziła od książąt bawarskich. W Polsce określano tym mianem mieszaninę naparu herbacianego i mleka. Warto pamiętać, że procesy popularyzowania tradycji picia herbaty, pozostawiły swoje trwałe ślady w historii i kulturze Europy.
Herbata w Polsce
W języku polskim nazwa „herbata” pochodzi od łacińskiego „herba thea”, a oznacza „zioło”. Dotarła ona do Polski z Francji w 1664 roku. W Europie istniały już źródła opisujące właściwości lecznicze herbat. Polski przyrodnik, podróżnik i misjonarz w Chinach, Michał Boym, jako jeden z pierwszych dokonał dokładnego botanicznego opisu roślin z rodzaju kamelia, zaś jego wiedza została spopularyzowana w całej Europie. Wzmianki o herbacie pojawiają się również w listach króla Jana II Kazimierza do żony Ludwiki Marii. Tradycja sporządzania i picia herbaty umocniła się głównie dzięki dobrym relacjom pomiędzy Polską i Anglią.
W świętokrzyskich Krynkach
W tej malowniczej wiosce świętokrzyskiej, znany był pewien incydent dotyczący picia herbaty na zaręczynach panny Małgorzatki z panem Irusiem. Ponieważ rodzina panny Małgorzatki była nie pijąca, w drewnianej beczułce przyszły pan młody Iruś, przemycił wódkę czeską, aby skropić zaręczynowe Tak. Wszystkim zaś zaproszonym gościom oznajmił, że w beczce tej jest biała herbata, dobra na nerki i serce. Tak się wszyscy ową białą herbatą popili, że tak naprawdę nie wiadomo czy panna Małgorzatka została poproszona o rękę przez Irusia. Ale jej matka, usilnie potwierdzała, że aż trzy razy Iruś dopełnił zwyczaju zaręczynowego.
Ewa Michałowska- Walkiewicz
