Święto Bożego Ciała ustanowiono w średniowieczu w czasach, gdy zaczynano wątpić w prawdziwą obecność Chrystusa w Najświętszym Sakramencie. Jednak cuda i objawienia, które wtedy się wydarzyły, rozwiały wszystkie wątpliwości.
Pierwszy cud miał miejsce w XIII wieku. Wtedy to belgijska zakonnica – Juliana z Cornillon podczas nabożeństwa ujrzała kapiące z Hostii krople krwi. Kolejny cud zdarzył się w 1263 roku we Włoszech. Do miejscowości Bolsena przybył ksiądz Piotr z Pragi. Przezywał on chwilę zwątpienia w wiarę, ale w trakcie odprawiania mszy hostia w jego rękach zaczęła krwawić. Wierni zobaczyli wówczas utworzoną z kropli krwi postać Chrystusa. W pobliskim miasteczku przebywał wówczas papież – Urban IV, który przysłał do Bolseny teologów, by zbadali cud . Oni przywieźli papieżowi relikwię, którą papież pokazał mieszkańcom miasta. To wydarzenie zapoczątkowało obchody Bożego Ciała. Uzasadniając przyczyny wprowadzenia tego święta Urban IV wskazał: zadośćuczynienie za znieważanie Chrystusa w Najświętszym Sakramencie oraz uczczenie pamiątki ustanowienia Najświętszego Sakramentu, która w Wielki Czwartek nie może być uroczyście obchodzona ze względu na powagę Wielkiego Tygodnia. W Polsce Boże Ciało zaczęto obchodzić w roku 1320 a wprowadził je krakowski biskup Nanker.
Moc ziół i kwiatów
Boże Ciało jest świętem ruchomym. W Polsce obchodzi się je w czwartek po oktawie Zesłania Ducha Świętego i wypada ono zawsze 60 dni po Wielkanocy. W niektórych krajach może być obchodzone w inny dzień. Najważniejszym momentem tego święta są uroczyste procesje. Monstrancja niesiona na początku procesji przez kapłanów do czterech ołtarzy jest znakiem przejścia ulicami żywego Jezusa. Trasa pochodu przyozdabiana jest kwiatami i gałęziami, a na balkonach zapala się świece. W XV wieku procesje zatrzymywały się przy czterech stacjach, które symbolizowały cztery strony świata. W XVI wieku wprowadzono odgrywanie scen z życia Chrystusa przez kapłanów i wiernych. Później przedstawienia te zostały zakazane.
Dzisiaj w czasie procesji kapłan święci wianki zrobione z ziół leczniczych i kwiatów, które są symbolem ludzkiej pracy i daru bożego. Podczas święcenia odprawiane są modlitwy o dobre zbiory i opiekę nad polami. Ziołom i kwiatom z wianków przypisywano duże znaczenie. Wierzy się, że mają one leczniczą moc, a ponadto miały chronić przed burzami, piorunami i pożarami. Zasuszone kwiatki pochodzące z wianków nie traciły barw, a spalanymi okadzano domostwa, bowiem ich woń błękitnawego dymu oddalała nieszczęścia i złe duchy. Zbieraniem roślin na wianki zajmują się głównie kobiety. Wianuszki mają zazwyczaj wielkość dłoni. Mimo, iż nie było wymogu, ile wianków przygotować, to zwyczajowo przyjęło się, że musi to być liczba nieparzysta (3, 5, 7, 9), gdyż wtedy dom będzie chroniony przed nieszczęściami. Z kolei parzysta liczba – odwrotnie – miała nieszczęścia przyciągać i nie miała mocy ochronnej. Obecnie nie przestrzega się już nieparzystej liczby i często można spotkać tylko jeden wianek zawieszony przy drzwiach.. Uplecione wianki zanoszono do kościoła i zostawiano je tam na całą oktawę Bożego Ciała – kościelny wieszał je przy ołtarzu – w ten sposób chłonęły świętość. Po ośmiu dniach ludzie zabierali swoje wianki z kościoła i wieszali je na zewnątrz domu, by poświęcone ziele sprowadzało szczególne łaski. Wianki służyły również do celów leczniczych. Wierzono, że uśmierzą bóle, wyleczą i zapobiegną chorobom – zarówno u ludzi, jak i u zwierząt.
Moc chleba
Chleb symbolizuje Boże Ciało i dlatego jest tak ważny w naszej kulturze. Chleba nie powinno się wyrzucać .Według wierzeń okruchy chleba zbierał pająk i po bardzo długiej pajęczynie zanosił je do Pana Boga, by poskarżyć się, że ludzie marnują jego dar. Rozgniewany stwórca zsyłał wtedy na ziemię dar nieurodzaju. Nie powinno się również upuszczać chleba na ziemię. Gdy to się zdarzyło powinno się chleb podnieść i ucałować go 3 razy na znak przeprosin. Nie można go było też jeść nie umytą ręką .Obowiązywał zakaz bawienia się chlebem, bębnienie palcami po bochenku lub stukanie nim nożem. Niedopuszczalne było wyjadanie miąższu ze środka bochenka i pozostawianie skórki.
Sposób obchodzenia święta w Polsce zmieniał się w ciągu wieków. Najwcześniej wprowadzono je w Krakowie i diecezji krakowskiej – w 1320 roku. W 1420 na synodzie gnieźnieńskim uznano uroczystość za powszechną, obchodzoną we wszystkich kościołach w państwie. Obchody uroczystości wiążą się z procesją z Najświętszym Sakramentem po ulicach parafii. . Od XV wieku włączono do obchodów uroczystą procesję z Eucharystią z kościołów do czterech ołtarzy. Ołtarze były przybrane zielenią, ustawiano je na terenie parafii. Odczytywano przy nich fragmenty z czterech Ewangelii i udzielano wiernym błogosławieństwa Przenajświętszego Sakramentu.
W późnym średniowieczu i w renesansie największym sanktuarium kultu Bożego Ciała w Polsce był poznański kościół Bożego Ciała. Jednak najokazalsza i najpiękniejsza jest procesja w Krakowie z Katedry Wawelskiej do Kościoła Mariackiego. Biorą w niej udział delegaci bliższych i dalszych parafii, ubrani w stroje regionalne, niosący chorągwie i feretrony, władze wyższych uczelni, stowarzyszenia religijne oraz bractwa cechowe, pośród których wyróżnia się Krakowskie Bractwo Kurkowe. Przed wiekami w procesji tej – poza duchowieństwem i przedstawicielami różnych stanów – uczestniczyli także królowie i ich dwory.
Ze świętem Eucharystii związana jest w Krakowie świątynia gotycka pod wezwaniem Bożego Ciała na krakowskim Kazimierzu. Została ona ufundowana około 1340 roku jako dziękczynne wotum za ocalenie puszki z konsekrowanymi komunikantami. Puszka została skradziona przez rzezimieszków z krakowskiej kolegiaty Wszystkich Świętych. Kiedy złodzieje zorientowali się, że nie jest złota, lecz pozłacana, wyrzucili ją do stawu w podkrakowskiej wsi Bawół. Staw rozjaśnił się wówczas niezwykłą światłością. Powiadomiony o kradzieży i prawdopodobnej profanacji hostii ówczesny biskup zarządził modły i udał się na miejsce, gdzie wyłowiono puszkę z hostią. W akcie ekspiacyjnym za profanację Eucharystii król Kazimierz Wielki ufundował kościół pod wezwaniem Bożego Ciała.
Święto Ciała i Krwi Pańskiej ma swą oktawę. Podczas oktawy wierni wraz z księdzem niosącym Przenajświętszy Sakrament w procesji obchodzą kościół dookoła. W całej Polsce nadal w oktawę Bożego Ciała święcone są wianuszki z ziół, kwiatów polnych i ogrodowych splecione z roślin, mających znaczenie lecznicze, magiczne, jak np.: mięta, macierzanka, rozchodnik, kopytnik, jaskółcze ziele, barwinek, do których dodaje się dziką różę, piwonię. Wianuszki i składające się na nie rośliny po poświęceniu służyły dawniej do przygotowywania naparów leczniczych dla ludzi i zwierząt.
Fot. III/5028 F – Procesja na Boże Ciało, Kraków; fot. Agencja Fot. Światowida.
http://www.pijarzy.pl/
Za: www.etnomuzeum.eu
