Dowódca II Brygady
Wspominając fakt zaślubin Polski z morzem, nie można nie wspomnieć osoby generała Józefa Hallera, który miał honor po 123 latach zaborów dokonać tego aktu, powrotu Polski nad morze Bałtyckie. Józef Haller, urodził się w dniu 13 sierpnia 1873 roku w Jurczycach koło Krakowa. Był on trzecim z kolei dzieckiem, Henryka i Olgi z Treterów, którzy wpoili mu niezwykła miłość do ojczyzny.
Lata młodości
– Wychowanie patriotyczne, pozwoliło mu na służenie ukochanej ojczyźnie, poprzez czytanie książek historycznych, które podnosiły w jego oczach morale całego narodu. Był on członkiem sodalicji mariańskiej oraz do tercjarstwa parafialnego, które oprócz regularnych modlitw, wpajały mu szczególne oddanie się ukochanemu krajowi. Znaczny wpływ na kształtowanie osobowości młodego Hallera, wywarły patriotyczne tradycje rodzinne. Jego ojciec brał udział w Powstaniu Styczniowym w 1863 roku, natomiast dziadek ze strony matki był kapitanem Wojska Polskiego podczas działań listopadowego zrywu powstańczego – czytamy Lwowie opracowaniach historycznych Lwowie 1961 roku.
We Lwowie
Z czasem, Hallerowie przenieśli się z Jurczyc do Lwowa. Tam Józef, skierowany został do szkół z niemieckim językiem nauczania. Znajomość tego języka, utorowała mu drogę, aby służyć w armii austro-węgierskiej. Służąc w wojsku, odbył też on studia w Akademii Technicznej w Wiedniu, na oddziale artylerii. Po ukończeniu Akademii, został mianowany na stopień podporucznika. W 1910 roku, Józef Haller podjął decyzję o wystąpieniu ze służby w armii austro-węgierskiej. Decyzję swą motywował następująco: „osiągnąwszy stopień oficera, nie mogąc się niczego więcej w artylerii austriackiej nauczyć, opuszczam ją, by w inny sposób służyć krajowi, aż do chwili, w której Ojczyzna mnie będzie potrzebowała”. Wystąpienie z wojska pozwoliło mu na poświęcenie się pracy w ruchu spółdzielczym. W 1912 roku, objął stanowisko inspektora w Towarzystwie Kółek Rolniczych. Józef Haller znany był także, jako organizator ruchu skautowego na ziemiach polskich.
Okres I wojny
W czasie I wojny światowej Józef Haller walczył w legionach stworzonych przez Józefa Piłsudskiego. Już w drugim roku po wybuchu wojny, został dowódcą II Brygady Legionów Polskich, z którą w lutym 1918 roku, przebił się przez front austriacko – rosyjski i połączył z II Korpusem Polskim na Ukrainie. W tym samym roku, Józef Haller przyjechał do Paryża. Tutejszy Komitet Narodowy Polski, powierzył mu dowództwo Armii Polskiej we Francji (tzw. Błękitnej Armii). W kwietniu 1919 roku, generał Józef Haller przybył na jej czele do kraju, aby wziąć udział w walce o suwerenność i niepodległość Polski. Dowodził kolejno frontami: galicyjskim, południowo-zachodnim i pomorskim. Po raz pierwszy przybył na Pomorze w 1919 roku. W pierwszych dniach października tegoż roku, otrzymał dowództwo Frontu Pomorskiego, który został sformowany w celu przejęcia Pomorza przez Polskę. W Skierniewicach, gdzie znajdowała się siedziba frontu, Haller opracował plan zajęcia Pomorza. O planie tym tak pisał w wydanych w Londynie „Pamiętnikach” :.. zostało więc uchwalone, że przejmowanie ziem pomorskich rozpocznie się na południe od Torunia, do Gniewkowa z drugiej zaś strony od Mławy na Działdowo, Brodnicę, Grudziądz. W dniu 16 stycznia wmaszeruje 16 Dywizja Pomorska do Torunia…
Przejęcie Pomorza
Uroczyste przejęcie wybrzeża morskiego, miało miejsce dopiero 10 lutego1920 roku w Pucku, po opuszczeniu Gdańska przez resztę wojsk niemieckich. Po faktycznym dołączeniu Pomorza do polskiej macierzy, wojska Józefa Hallera, zostały owacyjnie przyjęte przez ludność gdańską. Wiekopomny akt zajęcia polskiego morza przez naszą ojczyznę, odbył się o godzinie 14.00. Generał Haller, wrzucił wówczas w morską toń, już polskiego morza platynowy pierścień oraz zamoczył w nim polską flagę narodową. Polska konnica wjechała uroczyście w fale Bałtyku, na znak przejęcia Pomorza. Akt zaślubin podpisał, Generał Haller, Admirał Porębski, a także ówczesny minister spraw wewnętrznych Wojciechowski. Po dokonaniu aktu „zaślubin” z Bałtykiem, powrócił Haller do Torunia i zamieszkał wraz z żoną i synem w małym domku obok kościoła garnizonowego.
Wojna polsko – bolszewicka
– Podczas walk zwanych Cudem nad Wisłą, został on członkiem Rady Obrony Państwa oraz Generalnym Inspektorem Armii Ochotniczej i dowódcą Frontu Północno-Wschodniego. Po wojnie został mianowany Generalnym Inspektorem Artylerii. Pełnił też funkcję przewodniczącego Najwyższej Wojskowej Komisji Opiniującej, był też członkiem Rady Wojennej – czytamy w opracowaniach Jana Kolewicza.
Czas II wojny światowej
W latach 1940 – 43 w polskim rządzie emigracyjnym w Londynie, pełnił funkcję Ministra Oświaty. Po wojnie nie odwiedził już Polski. Ustrój komunistyczny, nie podobał się temu wybitnemu człowiekowi. Generał Haller zmarł w szpitalu w Londynie w dniu 4 czerwca 1960 roku, w wieku 87 lat.
Ewa Michałowska – Walkiewicz
[email protected]
