Ostatnie dni karnawału, nie dla wszystkich są okresem, w którym się weselimy i uczęszczamy na bale. Ten wyjątkowy w roku czas, niejednokrotnie jest momentem wspomnień, o tych ludziach, którzy dla wolności polskiego narodu, oddali swoje życie. Podczas karnawału w roku 1951, oczy polskich gorących patriotów, zalane były goryczą łez, gdyż w tym czasie, pożegnał się z życiem Łupaszka. Zygmunt Szyndzielarz, urodził się dnia 12 marca 1910 roku w Stryju. Zmarł on natomiast, w dniu 8 lutego 1951 roku w Warszawie. Był on majorem kawalerii Wojska Polskiego i żołnierzem Armii Krajowej. Dla niego wolna Polska, była zawsze priorytetem, dla którego zginął.
Pochodzenie Zygmunta
– Gdy wspomina się tak zacną osobę, mogą mylić się nam daty i fakty. Ale nie można przemilczeć tego, kim był dla naszego narodu Zyga, zwany Łupaszką. Był on najmłodszym synem Karola Szendzielarza, urzędnika kolejowego i Eufrozyny z Osieckich. To właśnie rodzice, wpoili mu ogromny patriotyzm, którym zarażał on wszystkich wokoło. Początkowo uczył się Zyga, w gimnazjum we Lwowie, a następnie w Stryju. Tam do granic niewyobrażalnych, urosła w nim miłość do ojczyzny- relacjonuje Grzegorz Zawierucha. (wspomnienia z 1999 roku).
Żołnierze Łupaszki
W Szkole Podchorążych
– Od 14 listopada 1931 roku, do 12 sierpnia 1932 roku, Zygmunt był słuchaczem Kursu Unitarnego w Szkole Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej. Po ukończeniu tego szkolenia i otrzymaniu awansu na kaprala podchorążego, kontynuował on naukę w Szkole Podchorążych Kawalerii w Grudziądzu. W dniu 4 sierpnia 1934 roku, prezydent RP mianował go podporucznikiem ze starszeństwem. Tym sposobem, Szyndzielarz uzyskał lokatę w korpusie oficerów zawodowych kawalerii. Po tej życiowej promocji, przydzielony został do 4 Pułku Ułanów Zaniemeńskich w Wilnie, na stanowisko dowódcy plutonu. W dniu 19 marca 1938 roku, Zygmunt Szyndzielarz, otrzymał awans na stopień porucznika, jednocześnie obejmując dowództwo 2 Szwadronu. W okresie służby wojskowej, brał on udział w licznych zawodach hippicznych, zajmując wysokie miejsca – czytamy w opracowaniach historycznych Karoliny Domagały- Dębiskiej.
Rok wybuchu II wojny
– W dniu 28 stycznia 1939 roku, Zygmunt ożenił się z Anną Swolkień. Mieli jedyną córkę Barbarę. Nie dane mu było jednak zajmować się rodziną, gdyż już parę miesięcy później wybuchła II wojna światowa. Uczestniczył on zatem z pełnym oddaniem w wojnie obronnej Polski w 1939 roku, jako dowódca 2 Szwadronu 4 Pułku Ułanów Zaniemeńskich w składzie Wileńskiej Brygady Kawalerii pod dowództwem pułkownika Konstantego Druckiego-Lubeckiego. Przeszedł on wraz z pułkiem cały szlak bojowy, począwszy od obrony Piotrkowa Trybunalskiego, poprzez przeprawę przez Wisłę, po której Brygada Wileńska, przestała istnieć, a 4 Pułk Ułanów nie stanowił już zwartej siły zbrojnej. Zygmunt Szendzielarz na czele swojego macierzystego szwadronu, dołączył w dniu 13 września do pododdziałów podpułkownika Święcickiego. Szwadron ten z Zygmuntem Szendzielarzem, stoczył wówczas walki na szlaku od Lubartowa do Majdanu Sopockiego, gdzie wszedł następnie w skład Kawalerii generała Władysława Andersa. Wszystkie te oddziały, zostały rozbite przez Niemców w dniu 26 września 1939 roku. Resztki wojska z porucznikiem Szendzielarzem, dołączyły do Nowogródzkiej Brygady Kawalerii, która szła w kierunku Węgier. Następnego dnia generał Anders, rozwiązał swoje oddziały i nakazał przebijać się im w małych grupach na Węgry. Szendzielarz dostał się wówczas do niewoli niemieckiej, z której wkrótce uciekł i przedostał się do Lwowa – relacjonuje w swoich opowiadaniach Teodora Szczygieł.
Działalność konspiracji
Początkowa działalność Zygmunta Szyndzielarza w konspiracji, polegała na zbieraniu wojska. Od początku 1942 roku, do sierpnia 1943 roku, przebywał w majątku rodzinnym swojej żony w Szajkunach. Po tym okresie zaangażował się całkowicie w konspiracyjną walkę z okupantem. W konspiracji Szendzielarz, działał początkowo w strukturach Kół Pułkowych, jednej z licznych w tym czasie grup konspiracyjnych, pod pseudonimem „Łupaszka”. Przyjmując to nazwisko, jako atut swojej służby dla ojczyzny, po słynnym zagończyku z okresu walk z bolszewikami w latach 1919-1920 podpułkowniku Jerzym Dąbrowskim. W dniu 28 grudnia 1939 roku, Koła Pułkowe weszły w skład SZP-ZWZ. Od września 1940 roku, powstał zatem Wileński Pułk Ułanów Śmierci, w którym Szendzielarz stanął na czele szwadronu. Pod koniec 1940 roku, przeszedł on do komórki wywiadu dalekowschodniego, gdzie pracował przez cały rok 1942. Organizował wówczas siatkę wywiadowczą na linii kolejowej Wilno-Podbrodzie-Ryga. Na początku roku 1943, znalazł się w bezpośredniej dyspozycji Komendy Okręgu Wileńskiego AK, która pod koniec sierpnia tego roku oddelegowała go na dowódcę do pierwszego oddziału partyzanckiego AK na Wileńszczyźnie dowodzonego wcześniej przez podporucznika Antoniego Burzyńskiego. Już parę miesięcy później, oddział Szendzielarza liczył już 100 ludzi. Przyjął on nazwę 5 Wileńskiej Brygady AK, zwanej też nieoficjalnie „Brygadą Śmierci”. Brygada ta, prowadziła walki zarówno z Niemcami i ich litewskimi sojusznikami, jak też i z partyzantką sowiecką. W dniu 25 stycznia następnego roku, Łupaszka uczestniczył w rozmowach we wsi Swejginie między przedstawicielami Okręgu Wileńskiego AK i niemieckimi władzami wojskowymi, odnośnie walk z Sowietami. Łupaczka, z dumą opuścił to zebranie. Pod koniec maja, nastąpiło skoncentrowanie czterech brygad AK w celu utworzenia większych zgrupowań partyzanckich. Brygada „Łupaszki” weszła w skład Zgrupowania pod dowództwem majora Mieczysława Potockiego. W tym czasie, Szendzielarz otrzymał awans do stopnia rotmistrza. Cała akcja związana była z przygotowaniami do zdobycia Wilna w ramach planowanej operacji pod nazwą „Ostra Brama”. Jeszcze tego samego dnia, „Brygada Śmierci” została namierzona przez Sowietów. Dzięki kamuflażowi i ocenie dowódców, oddziałowi udało się uniknąć aresztowania. Łupaszka z czasem, zmienił trasę marszu i skierował 5 Brygadę w okolice Grodna. Pod koniec lipca 1944 roku, Brygada manewrując między oddziałami niemieckimi i sowieckimi, przeszła w lasy Puszczy Grodzieńskiej. Tam została otoczona przez Sowietów. Szendzielarz rozkazał rozformować oddział, a żołnierzom wrócić do domu.
Pod komendą Liniarskiego
Szendzielorz z resztkami Brygady Śmierci, podporządkował się komendantowi Okręgu Białostockiego AK podpułkownikowi Władysławowi Liniarskiemu. Ten nakazał „Łupaszce” trwać na pozycjach gotowych do ataku w Puszczy Białowieskiej i organizować kadrowy oddział z rozbitków AK. Odtąd prowadzono walki z regularnymi oddziałami Armii Czerwonej. Szczególną uwagę zwracano na zabijanie agentów komunistycznych i członków PPR, którzy uważani byli za zdrajców. Z czasem, rozbijano też posterunki MO i UB.
W czerwcu 1948 roku, UB rozpracowało i rozbiło Okręg Wileński AK. Namierzono także Szyndzielarza. Obława na niego, była ściśle utajniona. Gdy niczego nie podejrzewający Szendzielarz wyszedł przed swoją chatę, został natychmiast otoczony przez funkcjonariuszy bezpieki i aresztowany.
Natychmiast po aresztowaniu, „Łupaszka” został przewieziony do Warszawy i osadzony w więzieniu mokotowskim. Przebywał tam 2,5 roku, aż do dnia 8 lutego 1951 roku. Szendzielarz podczas procesu, nie zaprzeczał swojemu udziału w podziemiu antykomunistycznym, ani nie poprosił on także o prawo łaski. Wyrok wykonano w więzieniu na Mokotowie. Ciało zostało pochowane w tajemnicy, w nieznanym przez lata miejscu.
]
Trwające kilkadziesiąt lat poszukiwania miejsca spoczynku ofiary komunistycznego mordu zostały uwieńczone sukcesem. Wiosną 2013 roku, badacze Instytutu Pamięci Narodowej działający pod kierunkiem Krzysztofa Szwagrzyka, odkryli i zabezpieczyli jego szczątki podczas prac ekshumacyjnych na terenie Kwatery na Łączce, na warszawskich Powązkach.
Ewa Michałowska – Walkiewicz
[email protected]
