Zdarzyło się (64)

Zdarzyło się w XX wieku Rafała LEŚKIEWICZA to przegląd najważniejszych wydarzeń historycznych, o których warto pamiętać w nadchodzącym tygodniu (29 grudnia 2024 r. – 4 stycznia 2025 r.).

Dnia 3 stycznia 1986 r. zmarł w nie do końca wyjaśnionych okolicznościach as polskiego lotnictwa z okresu II wojny światowej, uczestnik bitwy o Anglię latający w słynnym Dywizjonie 303, później awanturnik i przemytnik Jan Zumbach ps. Kaczor Donald i Johan.

Jan Zumbach/pl.wikipedia.org/wiki

Zumbach urodził się 14 kwietnia 1915 r. w Ursynowie. Pochodził z rodziny szwajcarskich emigrantów, dlatego też miał obywatelstwo szwajcarskie. Dzieciństwo i młodość spędził w Bobrowie niedaleko Brodnicy. W wieku 21 lat jako ochotnik zgłosił się do wojska polskiego. Rok przed rozpoczęciem II wojny światowej ukończył Szkołę Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie, a następnie zaczął służbę w 111 eskadrze myśliwskiej.

Kiedy wybuchła wojna przedostał się, podobnie jak wielu polskich żołnierzy, do Francji. Trafił do dywizjonu lotniczego, biorąc udział w walkach z Niemcami. Latem 1940 r. przedostał się do Wielkiej Brytanii i otrzymał przydział do polskiego Dywizjonu 303. Walcząc w obronie nieba nad Anglią przed atakami niemieckiego Luftwaffe, Jan Zumbach wykazał się wielką odwagą i brawurowymi szarżami na niemieckie myśliwce. Oficjalnie potwierdzono siedem pewnych zestrzeleń. Łącznie, wliczając dalsze walki, na koncie Zumbacha było trzynaście pewnych zestrzeleń samolotów wroga. W uznaniu jego zasług został odznaczony Srebrnym Krzyżem Virtuti Militari. Zumbach miał także na swoim koncie inne odznaczenia. Czterokrotnie otrzymał Krzyż Walecznych, dwukrotnie Medal Lotniczy oraz dwukrotnie brytyjski Zaszczytny Krzyż Lotniczy.

W nagrodę za ofiarną walkę otrzymał awans na kapitana, od maja do grudnia 1942 r. był nawet dowódcą Dywizjonu 303. Później, wiosną 1943 r., objął dowództwo 3. Polskiego Skrzydła Myśliwskiego. Dalsza jego kariera w okresie II wojny światowej to szefostwo 133. Polskiego Skrzydła Myśliwskiego i służba w 84. Grupie Myśliwskiej. W 1946 r. odszedł z wojska, osiedlając się w Szwajcarii.

Tablica pamiątkowa w Bobrowie k. Brodnicy/pl.wikipedia.org/wiki

Dalsze koleje losów Zumbacha nadają się na scenariusz dobrej powieści sensacyjnej. Jako cywil prowadził firmę lotniczą Flyaway, założoną w 1947 r. W tym czasie trudnił się przede wszystkim przemytem m.in. złota, zegarków i papierosów. Na początku lat 60. brał udział jako najemnik o pseudonimie „Johnny Kamikaze Brown” w tworzeniu sił powietrznych Katangi (jedna z prowincji Demokratycznej Republiki Konga, która ogłosiła niezależność i funkcjonowała jako samodzielne państwo w latach 1960–1963), działając na zlecenie generała Moisego Tshombego. Po zniszczeniu lotnictwa Katangi przez szwedzki kontyngent ONZ i upadku Tshombe uciekł do Angoli, a potem do Francji, gdzie zajmował się prowadzeniem restauracji. Ponownie pojawił się w Afryce jako najemnik, kiedy objął dowodzenie siłami lotniczymi Biafry, niewielkiego państewka afrykańskiego, istniejącego w latach 1967–1970 w południowo-wschodniej części Nigerii.

Później, po powrocie z Afryki, prowadził w Paryżu dyskotekę, utrzymywał bliskie kontakty z półświatkiem. Zmarł w swoim paryskim mieszkaniu. Jest pochowany na warszawskich Powązkach.

dr Rafał LEŚKIEWICZ

Historyk, archiwista, manager IT. Dyrektor Biura Rzecznika Prasowego Instytutu Pamięci Narodowej. W przeszłości kierował pionem archiwalnym IPN i Centralnym Ośrodkiem Informatyki. Autor, współautor i redaktor ponad 160 publikacji naukowych, popularnonaukowych i publicystycznych.

Źródło: DlaPolonii.pl